Việc định hình khung pháp lý cho tài sản số tại Việt Nam đang trở thành một bước ngoặt quan trọng nhằm chấn chỉnh thị trường và bảo vệ người chơi. Tuy nhiên, tâm lý “đổi đời sau một đêm” vẫn còn phổ biến trong cộng đồng đầu tư, và liệu hành lang pháp lý có đủ sức làm thay đổi cách người Việt tiếp cận kênh đầu tư này?
Giai đoạn 2020-2022, làn sóng đầu tư tài sản số đã lan rộng tại Việt Nam, với nhiều người trẻ coi tiền mã hóa như một kênh làm giàu mới. Tuy nhiên, sau những lần tăng trưởng chóng mặt là chuỗi thua lỗ, sàn sập, coin rác biến mất, và sự bối rối trong một thị trường thiếu vắng khung pháp lý.
Đến đầu năm 2025, dòng chảy pháp lý bắt đầu chuyển mình. Chỉ thị 05/CT-TTg đã giao Bộ Tài chính và các cơ quan liên quan đề xuất khung quản lý tài sản số. Luật Công nghiệp Công nghệ số được Quốc hội thông qua, lần đầu tiên định nghĩa rõ ràng về “tài sản số”. Không còn là “vùng xám”, tài sản số đang dần tiến vào khuôn khổ pháp luật chính thức.
Tuy nhiên, nhiều nhà đầu tư vẫn mang nặng tâm lý “một đêm đổi đời”. Họ thường chạy theo cảm xúc, tin đồn và “kèo” từ các nhóm Telegram, giao dịch chủ yếu qua sàn quốc tế hoặc qua trung gian OTC, không có bảo hộ pháp lý, không xác minh, và không có khung rõ ràng.
Theo số liệu từ Triple-A, hơn 17 triệu người Việt sở hữu tài sản mã hóa, đưa Việt Nam vào top 7 toàn cầu với tỷ lệ sở hữu 17% – vượt xa mức trung bình thế giới 6,5%. Điều này cho thấy rằng thị trường này cần sớm được dẫn dắt theo hướng minh bạch hơn.
Các chuyên gia cho rằng, nếu không có pháp lý, niềm tin vào sàn chỉ còn phụ thuộc vào… lời hứa. Khi có sự cố, người dùng gần như không được bảo vệ. Nếu Việt Nam có khung kiểm soát, thậm chí chỉ cần buộc các sàn phải công khai chính sách bảo hiểm, đã là một bước tiến lớn rồi.
Tuy nhiên, không phải ai cũng sẽ “đầu tư khôn ngoan” hơn chỉ vì có pháp luật. Hành vi đầu tư thường gắn chặt với tâm lý, mà tâm lý thì không thể thay đổi trong một sớm một chiều. Một khảo sát năm 2023 cho thấy, gần 40% nhà đầu tư tiền số tại Việt Nam thừa nhận họ đầu tư theo cảm xúc hoặc tin đồn, dù biết rủi ro cao.
Để mô hình sàn giao dịch tài sản số được thử nghiệm hiệu quả, việc thiết lập cấu trúc thị trường minh bạch là yêu cầu bắt buộc. Các yêu cầu cụ thể như tài sản phải có nguồn gốc rõ ràng, hợp đồng thông minh cần được kiểm toán, đơn vị phát hành bắt buộc công khai whitepaper và luồng tiền phải được lưu vết.
Tại một diễn đàn kinh tế tháng 6/2025, ông Tô Trần Hòa – Phó Trưởng ban Phát triển thị trường Chứng khoán, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước – đề xuất cơ chế thử nghiệm (sandbox) là cách tiếp cận phù hợp để quản lý những mô hình đổi mới sáng tạo như tài sản mã hóa.
Câu hỏi hiện tại không chỉ là “Luật có giúp thị trường minh bạch hơn không?”, mà là “Nhà đầu tư đã sẵn sàng thay đổi để đi cùng một thị trường lành mạnh hơn chưa?”. Việc thay đổi tâm lý và cách tiếp cận của nhà đầu tư sẽ là một quá trình dài hạn, nhưng với sự hỗ trợ của khung pháp lý, hy vọng rằng thị trường tài sản số tại Việt Nam sẽ trở nên minh bạch và an toàn hơn.
