Bộ Nông nghiệp và Môi trường vừa đề xuất một số sửa đổi trong dự thảo Luật sửa đổi Luật Đất đai 2024 đang được lấy ý kiến. Theo đó, cơ quan này đề xuất bổ sung hai trường hợp mới vào danh mục các dự án mà Nhà nước có thể thu hồi đất để phát triển kinh tế – xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng.

Hai trường hợp mới được đề xuất bao gồm: dự án xây dựng cấp bách cho nhiệm vụ chính trị, đối ngoại và dự án nằm trong khu thương mại tự do, trung tâm tài chính quốc tế, logistic. Ngoài ra, các dự án quy mô lớn như khu đô thị, du lịch dịch vụ thương mại, văn hóa, thể thao do HĐND cấp tỉnh quyết định cũng sẽ được Nhà nước hỗ trợ thu hồi đất.

Đáng chú ý, dự thảo luật cũng đề xuất một cơ chế mới trong thu hồi đất, đó là khi chủ đầu tư đã thỏa thuận được với người dân về nhận quyền sử dụng đất trên 75% diện tích đất cần thu hồi cho dự án, thì Nhà nước sẽ tiến hành thu hồi phần đất còn lại để giao cho chủ đầu tư. Cơ chế này được đưa ra nhằm giải quyết khó khăn trong quá trình tiếp cận đất đai và triển khai dự án.

Lý giải về đề xuất này, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết thực tế có nhiều dự án quy mô lớn có tiềm năng thúc đẩy phát triển địa phương và đóng góp nguồn thu lớn cho ngân sách nhà nước. Tuy nhiên, do quy định hiện hành chưa rõ ràng, các dự án này thường gặp khó khăn trong quá trình thu hồi đất, dẫn đến chậm trễ trong triển khai.

Liên quan đến đề xuất này, luật sư Phạm Thanh Tuấn – một chuyên gia pháp lý bất động sản – bày tỏ sự ủng hộ với cơ chế “Nhà nước thu hồi phần còn lại” khi chủ đầu tư đã thỏa thuận được trên 75% diện tích hoặc người có đất. Tuy nhiên, ông Tuấn cũng nhấn mạnh rằng việc áp dụng cơ chế này cần phải gắn với các điều kiện chặt chẽ để đảm bảo lợi ích hài hòa giữa chủ đầu tư và người dân, cũng như hạn chế nguy cơ lạm dụng.

Ông Tuấn đề nghị nên bổ sung một cơ chế trung gian, chẳng hạn như chính quyền địa phương hoặc một tổ chức độc lập, đóng vai trò làm cầu nối giữa chủ đầu tư và người dân. Cơ chế này sẽ giúp hỗ trợ và hòa giải các vấn đề phát sinh, đảm bảo quá trình thu hồi đất và triển khai dự án được thực hiện một cách minh bạch và công bằng.

Cũng tại dự thảo luật sửa đổi, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đề xuất việc định giá đất sẽ không còn dựa trên “nguyên tắc thị trường”. Thay vào đó, Nhà nước sẽ quyết định giá đất, tương tự như trước khi Luật Đất đai 2024 được sửa đổi. Việc định giá đất sẽ do cơ quan có thẩm quyền của Nhà nước thực hiện thay vì phụ thuộc vào thị trường.

Các chính sách đất đai mới này đang được nghiên cứu và lấy ý kiến để đảm bảo tính phù hợp và hiệu quả trong thực tiễn. Mục tiêu là tạo ra một hệ thống chính sách đất đai minh bạch, công bằng và hỗ trợ cho sự phát triển bền vững của đất nước.

Hiện dự thảo Luật sửa đổi Luật Đất đai 2024 được nhiều người quan tâm và đang được tiếp tục thảo luận và hoàn thiện.

Thị trường bất động sản Việt Nam đang trải qua một giai đoạn tăng nhiệt trong hoạt động mua bán sáp nhập (M&A) dự án, với sự chủ động của doanh nghiệp Việt trong các giao dịch. Gần đây, một số thương vụ M&A đáng chú ý đã diễn ra tại cả phía bắc và phía nam, cho thấy sự sôi động của thị trường.

Ở phía bắc, Sun Group đã quay trở lại thị trường nhà ở Hà Nội với dự án Feliza Suites, một dự án có gần 1.700 căn hộ tại vị trí đắc địa ở phường Cầu Giấy. Không chỉ Sun Group, Sunshine Group cũng liên tục tiếp nhận thêm các dự án, bao gồm một dự án tại Văn Giang, Hưng Yên và một tổ hợp 8.000 căn hộ chung cư tại Hưng Yên. Điều này cho thấy các doanh nghiệp lớn đang tích cực mở rộng hoạt động của mình thông qua việc sáp nhập và mua lại dự án.

Ở phía nam, một số thương vụ M&A nổi bật gần đây bao gồm Capitaland mua dự án tại Bình Dương từ Becamex IDC với giá trị lên đến 553 triệu USD. Ngoài ra, Nishi Nippon Railroad cũng mua 25% cổ phần dự án Paragon Đại Phước từ Nam Long. Cùng với đó, nhóm Sumitomo Forestry, Kumagai Gumi, NTT Urban Development cùng hợp tác với Kim Oanh Group để phát triển dự án The One World. Các thương vụ này không chỉ phản ánh sự quan tâm của nhà đầu tư nước ngoài mà còn cho thấy tiềm năng phát triển của thị trường bất động sản Việt Nam.

Các chuyên gia đánh giá thị trường M&A bất động sản tại Việt Nam đã có dấu hiệu phục hồi tốt từ cuối năm ngoái đến nay, đặc biệt sau khi Luật Đất đai và Luật Kinh doanh bất động sản mới có hiệu lực. Sự cải thiện về môi trường pháp lý đã giúp tạo niềm tin và động lực để các thương vụ diễn ra thuận lợi hơn. Nhà đầu tư hiện có xu hướng lựa chọn dự án để thâu tóm một cách kỹ lưỡng hơn, với khẩu vị dịch chuyển sang các dự án có pháp lý minh bạch, đã hoàn tất nghĩa vụ tài chính, vị trí tốt, và có khả năng triển khai hoặc khai thác dòng tiền trong ngắn hạn.

Dù vậy, hoạt động M&A dự án địa ốc vẫn còn phải đối mặt với một số lực cản. Giá đất tại Việt Nam không còn rẻ như trước, và việc sáp nhập đơn vị hành chính cũng khiến một số nhà đầu tư chờ đợi xem bảng giá đất sẽ được điều chỉnh thế nào. Tuy nhiên, các chuyên gia vẫn kỳ vọng thị trường M&A từ nay đến cuối năm sẽ tăng trưởng tốt.

Nhà đầu tư trong nước hiện chiếm ưu thế trên thị trường M&A về số lượng giao dịch, nhờ vào khả năng quyết định nhanh và sự am hiểu thị trường. Các khu vực ven Hà Nội như Hưng Yên, Bắc Ninh, hoặc thị trường Hải Phòng với hạ tầng ngày càng hoàn thiện đang chứng kiến sự gia tăng về nhu cầu khảo sát, chuyển nhượng và hợp tác đầu tư. Sự tăng nhiệt của M&A dự án không chỉ là một tín hiệu tốt cho thị trường mà còn có thể giúp nguồn cung tăng mạnh trong tương lai.

Bất cập trong cơ chế giao đất, cho thuê đất cho liên danh nhà đầu tư đang là một trong những vướng mắc cần được giải quyết để khơi thông nguồn lực cho phát triển đất nước. Mặc dù hệ thống pháp luật Việt Nam đã có những bước cải cách mạnh mẽ trong các lĩnh vực đầu tư, đất đai, vẫn còn những bất cập trong cơ chế giao đất, cho thuê đất cho liên danh nhà đầu tư.

Luật sư, ThS Phạm Thanh Tuấn – Đoàn Luật sư TP Hà Nội, chuyên gia pháp lý bất động sản, chia sẻ tại Hội thảo “Nhận diện khó khăn, vướng mắc do quy định pháp luật trong hoạt động sản xuất, kinh doanh và kiến nghị” do Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) phối hợp với Bộ Tư pháp tổ chức. Ông cho biết, Luật Đất đai năm 2024, Luật Kinh doanh bất động sản năm 2023, Luật Nhà ở 2023 cùng hàng loạt Nghị định hướng dẫn đã tạo khuôn khổ pháp lý mới, đồng bộ và có nhiều đổi mới đáng ghi nhận.

Tuy nhiên, Luật sư Tuấn chỉ ra rằng, liên danh nhà đầu tư được tham gia đấu thầu thực hiện dự án đầu tư có sử dụng đất nhưng chưa có cơ chế giao đất, cho thuê đất cho liên danh. Cụ thể, điểm b khoản 1 Điều 4 Luật Đất đai 2024 xác định chủ thể sử dụng đất bao gồm tổ chức kinh tế theo quy định của Luật Đầu tư. Tổ chức kinh tế là một chủ thể sử dụng đất theo quy định của pháp luật về đất đai.

Trong khi đó, khoản 21 Điều 3 Luật Đầu tư 2020 (sửa đổi) xác định tổ chức kinh tế là tổ chức được thành lập và hoạt động theo quy định của pháp luật Việt Nam, gồm doanh nghiệp, hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã và tổ chức khác thực hiện hoạt động đầu tư kinh doanh. Như vậy, theo quy định của pháp luật về đầu tư, chỉ có doanh nghiệp, hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã và tổ chức khác mới là tổ chức kinh tế.

Loại hình liên danh nhà đầu tư, tức nhiều doanh nghiệp cùng kết hợp lại với nhau để cùng đáp ứng điều kiện năng lực, kinh nghiệm thực hiện dự án theo Nghị định 115/2024/NĐ-CP và Luật Đấu thầu 2023 không phải là chủ thể được sử dụng đất theo Luật Đất đai 2024.

Luật sư Tuấn cũng chỉ ra rằng, theo Luật Đấu thầu 2023 (sửa đổi), tư cách nhà đầu tư là tổ chức, cá nhân tham dự thầu, đứng tên dự thầu và trực tiếp ký, thực hiện hợp đồng nếu được lựa chọn. Nhà đầu tư có thể là nhà đầu tư độc lập hoặc nhà đầu tư liên danh. Luật Đấu thầu quy định rõ tư cách pháp lý của liên danh khi tham gia đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư.

Tuy nhiên, Luật sư Tuấn cho rằng, hiện nay, pháp luật đất đai hiện hành không quy định việc giao đất, cho thuê đất thực hiện dự án đầu tư cho nhiều tổ chức kinh tế (các doanh nghiệp liên doanh). Khi tham gia đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư dự án có sử dụng đất, các doanh nghiệp có thể tham gia liên danh với nhau để bảo đảm điều kiện, tiêu chí về mặt tài chính, năng lực kinh nghiệm thực hiện dự án. Tuy nhiên, khi giao đất, cho thuê đất, các nhà đầu tư liên danh phải thành lập doanh nghiệp dự án (tổ chức kinh tế thực hiện dự án), chứ không giao đất, cho thuê đất cho liên danh.

Từ đó, Luật sư Tuấn đề xuất, cần bổ sung nội dung giao đất, cho thuê đất thực hiện dự án đầu tư có sử dụng đất cho liên danh các nhà đầu tư tại Điều 116 Luật Đất đai 2024, cụ thể: Trường hợp nhà đầu tư là liên danh, việc giao đất, cho thuê đất cho liên danh được thực hiện theo quy định pháp luật về đấu thầu. Việc này sẽ giúp khơi thông nguồn lực cho phát triển đất nước và tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà đầu tư liên danh tham gia vào các dự án đầu tư có sử dụng đất.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường hiện đang lấy ý kiến góp ý cho dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đất đai 2024. Luật Đất đai 2024 đã được Quốc hội thông qua và có hiệu lực từ ngày 1/8/2024. Tuy nhiên, do xuất hiện các yêu cầu mới, đòi hỏi phải tiếp tục nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung Luật.

Ông Đào Trung Chính, Cục trưởng Cục Quản lý đất đai, cho biết có một số lý do chính dẫn đến việc sửa đổi Luật Đất đai. Thứ nhất, việc thay đổi mô hình chính quyền 2 cấp, phân cấp và phân quyền theo mô hình mới, phân định lại thẩm quyền. Thứ hai, Bộ Chính trị đã ban hành một số nghị quyết quan trọng bao gồm Nghị quyết 57 về thúc đẩy khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo; Nghị quyết 59 về chủ động hội nhập quốc tế sâu rộng; Nghị quyết 68 về phát triển mạnh mẽ khu vực kinh tế tư nhân; Nghị quyết 66 về đổi mới toàn diện công tác xây dựng, thi hành pháp luật.

Bên cạnh đó, Kết luận số 77-KL/TW của Bộ Chính trị về phương án tháo gỡ khó khăn, vướng mắc liên quan đến các dự án, đất đai trong các kết luận thanh tra, kiểm tra, bản án tại một số tỉnh, thành phố cũng đặt ra yêu cầu sửa đổi Luật. Ngoài ra, thực tế cũng xuất hiện các tình huống mới mà Luật Đất đai chưa quy định, ví dụ như Trung tâm tài chính quốc tế ở Đà Nẵng, TPHCM đặt ra vấn đề mới về thu hồi đất.

Ông Đào Trung Chính cũng nhấn mạnh rằng, để tránh xảy ra tình trạng phải sửa đổi Luật chỉ sau một thời gian ngắn, thì Luật chỉ nên quy định chung, hạn chế những vấn đề cụ thể và giao cho Chính phủ và các cơ quan quy định trong các văn bản khác.

Về vấn đề giá đất, ông Chính cho rằng, giá đất tăng lên rất cao trong thời gian qua và Nhà nước cần kiểm soát và quyết định giá đất không chạy theo thị trường. Dự thảo Luật Đất đai sửa đổi có nhiều điểm mới so với luật hiện hành, trong đó có nội dung quan trọng liên quan đến định giá đất.

Dự thảo đề xuất sửa đổi, bỏ nguyên tắc thị trường và thay thế bằng 4 nguyên tắc mới: bảo đảm vai trò đại diện chủ sở hữu và quyền quyết định của Nhà nước về giá đất; kết quả xác định giá đất theo các phương pháp định giá đất là tài liệu để Nhà nước tham khảo khi quyết định giá đất; tuân thủ đúng trình tự, thủ tục định giá đất; bảo đảm phù hợp với yêu cầu quản lý nhà nước và tình hình thực tế của địa phương.

Dự thảo cũng đề xuất bổ sung 2 trường hợp Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế – xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng. Tiến độ sửa đổi Luật Đất đai lần này dự kiến sẽ được trình tại kỳ họp thứ 10 Quốc hội khóa XV sắp tới. Nếu được Quốc hội thông qua, Luật này sẽ có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2026.

Thanh tra Chính phủ mới đây đã ban hành kế hoạch thực hiện thanh tra chuyên đề đối với các công trình và dự án đang gặp khó khăn, vướng mắc, chậm tiến độ, tồn đọng trong thời gian dài, hiệu quả thấp, cùng nguy cơ gây thất thoát, lãng phí. Theo đó, trong số gần 900 dự án nằm trong diện thanh tra, có 145 dự án do Thanh tra Chính phủ trực tiếp thực hiện, bao gồm cả dự án Vicem Tower của Tổng Công ty Công nghiệp Xi măng Việt Nam (Vicem).

Dự án Vicem Tower có vị trí tại lô 10E6, Khu đô thị mới Cầu Giấy (Từ Liêm, Hà Nội), với quy mô hơn 0,8 ha và tổng vốn đầu tư lên đến 2.743 tỷ đồng. Dự án này được khởi công từ tháng 5/2011 với kế hoạch xây dựng một tòa nhà 31 tầng nổi và 4 tầng hầm, mục tiêu ban đầu là tạo ra trụ sở làm việc cho Vicem và các đơn vị thành viên, kèm theo hội trường và khu dịch vụ thương mại.

Thế nhưng, dù phần thô đã hoàn thành vào tháng 8/2015, dự án đã bị đình trệ trong suốt gần 10 năm qua. Vào năm 2018, Vicem đã báo cáo lên cấp có thẩm quyền xin chủ trương chuyển nhượng dự án để thoái vốn khỏi lĩnh vực không phải là ngành nghề kinh doanh chính của công ty. Tuy nhiên, việc này vẫn chưa thể thực hiện sau nhiều năm do vướng mắc về luật đầu tư, đất đai cũng như việc sắp xếp, xử lý tài sản nhà đất thuộc doanh nghiệp nhà nước.

Đến giữa năm 2023, Tổng Công ty đã đề nghị cơ quan chức năng cho phép tái khởi động dự án để khai thác tòa tháp bỏ hoang này. Sau đó, Chính phủ đã yêu cầu Bộ Xây dựng chỉ đạo Vicem tiếp tục hoàn thiện công trình. Dự án được tái khởi động lại vào tháng 3/2025.

Trước đó, vào đầu tháng 3, Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về tham nhũng, kinh tế, buôn lậu đã quyết định khởi tố 4 bị can, cựu lãnh đạo và cán bộ của Vicem về tội ‘Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí’.

Mới đây, trong kế hoạch phê duyệt của Bộ Xây dựng về sản xuất kinh doanh và đầu tư xây dựng năm 2025 của công ty mẹ – Vicem, Bộ Xây dựng yêu cầu tập trung triển khai đầu tư, hoàn thiện toà tháp Vicem Tower theo ý kiến chấp thuận của Thủ tướng Chính phủ và chỉ đạo của Bộ Xây dựng.

Việc chậm tiến độ và tồn đọng kéo dài của dự án Vicem Tower không chỉ là một trường hợp riêng lẻ, mà còn phản ánh những khó khăn, vướng mắc trong việc quản lý và triển khai các dự án đầu tư xây dựng trong thời gian qua. Qua đó, Thanh tra Chính phủ đang đẩy mạnh công tác thanh tra để phát hiện những sai phạm, tồn đọng và đề xuất các giải pháp để khắc phục tình trạng này.

Luật Đất đai 2024 quy định 6 trường hợp thu hồi sổ đỏ mà người dân cần biết. Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất (sổ đỏ) là giấy tờ pháp lý quan trọng liên quan trực tiếp đến quyền lợi của người sử dụng đất.

Theo khoản 2 Điều 152 Luật Đất đai 2024, có 6 trường hợp sổ đỏ sẽ bị Nhà nước thu hồi mà không phải ai cũng biết. Thứ nhất, Nhà nước thu hồi toàn bộ diện tích đất ghi trong giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, giấy chứng nhận quyền sở hữu nhà ở và quyền sử dụng đất ở, giấy chứng nhận quyền sở hữu nhà ở, giấy chứng nhận quyền sở hữu công trình xây dựng, giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất, giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất đã cấp.

Thứ hai, trường hợp cấp đổi sổ đỏ. Khi cần cấp đổi sổ đỏ, người sử dụng đất cần thực hiện theo quy trình và thủ tục của pháp luật để được cấp đổi sổ đỏ mới.

Thứ ba, người sử dụng đất, chủ sở hữu tài sản gắn liền với đất đăng ký biến động đất đai, tài sản gắn liền với đất mà phải cấp mới sổ đỏ. Việc cấp mới sổ đỏ này nhằm đảm bảo thông tin chính xác và cập nhật về tình trạng sử dụng đất.

Thứ tư, sổ đỏ đã cấp không đúng thẩm quyền, không đúng đối tượng sử dụng đất, không đúng diện tích đất, không đủ điều kiện được cấp, không đúng mục đích sử dụng đất hoặc thời hạn sử dụng đất hoặc nguồn gốc sử dụng đất theo quy định của pháp luật đất đai tại thời điểm cấp. Đối với tình huống này, nếu việc thu hồi sổ đỏ mà không thuộc trường hợp người được cấp giấy chứng nhận đã thực hiện chuyển nhượng, sẽ có 4 trường hợp xảy ra:

Trường hợp Tòa án có thẩm quyền giải quyết tranh chấp đất đai có bản án, quyết định có hiệu lực thi hành, trong đó có kết luận về việc thu hồi sổ đỏ thì việc thu hồi được thực hiện theo bản án, quyết định đó.

Trường hợp cơ quan thanh tra có văn bản kết luận giấy chứng nhận đã cấp không đúng quy định của pháp luật thì cơ quan Nhà nước có thẩm quyền có trách nhiệm xem xét, nếu kết luận đó là đúng thì quyết định thu hồi.

Trường hợp xem xét, xác định giấy chứng nhận đã cấp là đúng quy định của pháp luật thì phải thông báo lại cho cơ quan thanh tra.

Trường hợp cơ quan có thẩm quyền cấp sổ đỏ phát hiện giấy chứng nhận đã cấp không đúng quy định thì kiểm tra lại, thông báo cho người sử dụng đất biết rõ lý do và quyết định thu hồi giấy chứng nhận đã cấp.

Thứ năm, giấy chứng nhận đã cấp bị Tòa án có thẩm quyền tuyên hủy. Đây là trường hợp sổ đỏ bị thu hồi do có quyết định của Tòa án.

Thứ sáu, trường hợp đấu giá, giao quyền sử dụng đất, tài sản gắn liền với đất theo yêu cầu của Tòa án, cơ quan thi hành án mà người phải thi hành án không nộp giấy chứng nhận đã cấp. Ngoài ra, việc thu hồi sổ đỏ đã cấp không thuộc trường hợp nêu trên chỉ được thực hiện khi có bản án hoặc quyết định của Tòa án đã được thi hành hoặc văn bản kiến nghị của cơ quan thi hành án về việc thi hành bản án, quyết định theo quy định của pháp luật, trong đó có nội dung yêu cầu thu hồi giấy chứng nhận đã cấp.

Đối với trường hợp thu hồi sổ đỏ mà người sử dụng đất, chủ sở hữu tài sản gắn liền với đất không giao nộp thì cơ quan có thẩm quyền quyết định hủy giấy chứng nhận đã cấp.

Sửa đổi Luật Đất đai – một đạo luật có ảnh hưởng sâu rộng đến hàng triệu người dân và hàng trăm tỷ USD đầu tư, đòi hỏi một mục tiêu tối thượng rõ ràng. Điều này đã được Trung ương Đảng chỉ rõ: đất đai là tài nguyên đặc biệt của quốc gia, cần được quản lý minh bạch để đảm bảo lợi ích chung của toàn dân. Đất đai không thể là ‘sân chơi’ của đầu cơ hay công cụ tận thu ngân sách.

Một trong những điểm yếu của Luật Đất đai 2013 là cơ chế khung giá đất, dẫn đến giá đất do Nhà nước quy định thường chỉ bằng 20-30% giá thị trường. Điều này đã gây ra hơn 80% đơn thư khiếu nại đất đai. Luật mới cần có hướng giải quyết để bảng giá đất do địa phương xây dựng sát với giá thị trường, nhưng cần tránh việc lấy giá sốt đất làm cơ sở.

Chính sách tài chính đất đai cũng cần được xem xét lại. Việc truy thu bổ sung 5,4%/năm đối với tiền sử dụng đất chưa nộp đang khiến nhiều doanh nghiệp gặp khó khăn. Với hơn 2.887 dự án vướng mắc liên quan đất đai, tổng vốn hơn 235 tỷ USD, việc áp mức truy thu như trên có thể dẫn đến những hệ lụy lớn.

Ngân sách có thể bội thu từ đất đai, nhưng nếu đất đai chỉ phục vụ mục đích này, thì lợi ích kinh tế đó là ngắn hạn và thiếu bền vững. Giá đất cần được tiếp cận từ góc độ công lý, đảm bảo không để Nhà nước thất thu thuế, không làm doanh nghiệp mất khả năng sinh lời, và không để người dân mất cơ hội có nhà.

Thay vì thu truy thu, nên đánh thuế lũy tiến vào sở hữu đất đai. Doanh nghiệp đề nghị bỏ quy định truy thu 5,4% trong lần sửa đổi sắp tới của Nghị định 103. Điều này có thể giải phóng hàng trăm dự án và khơi thông hàng tỷ USD.

Sửa Luật Đất đai không thể chỉ là bản vá. Đây là lúc cần tái thiết toàn diện hệ thống quản trị đất đai, với triết lý cốt lõi là đất đai phục vụ phát triển công bằng, bền vững và vì lợi ích chung của toàn dân.

Luật Đất đai 2024, có hiệu lực từ ngày 1/7, đã thể hiện tinh thần cải cách, đưa giá đất sát thị trường hơn, bảo đảm quyền lợi người bị thu hồi đất. Tuy nhiên, Luật Đất đai 2024 cũng đang lộ ra nhiều bất cập ảnh hưởng đến người dân, doanh nghiệp. Để tháo gỡ vướng mắc, nhiệm vụ cấp bách là nghiên cứu, sửa đổi để phát huy tối đa hiệu quả đất đai, sớm trình Ban Chấp hành Trung ương cho ý kiến.

Một trong những điểm bất cập là bảng giá đất mới đã tăng cao, khiến người dân phải ‘gánh’ khoản tài chính lớn khi chuyển đổi mục đích sử dụng đất. Tại TP.HCM, nhiều xã, phường có giá đất tăng mạnh, cao gấp hàng chục lần so với bảng giá đất cũ. Điều này khiến không ít người dân phải tạm ngưng chuyển đổi mục đích sử dụng đất từ đất nông nghiệp lên đất thổ cư.

Lãnh đạo một tập đoàn bất động sản tại TP.HCM cho biết bảng giá đất tăng cao là một vấn đề lớn khi thực thi luật mới. Điều này khiến cho cả người dân có nhu cầu chuyển đổi mục đích sử dụng đất lẫn doanh nghiệp cũng gặp khó bởi mọi chi phí liên quan đến đất đai đều tính vào giá nhà.

Ông Đặng Hồng Anh, chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam, cho rằng sự chậm trễ trong tính tiền sử dụng đất không liên quan đến năng lực tài chính hay ý chí của doanh nghiệp, mà là do thủ tục hành chính kéo dài. ‘Đối với các trường hợp doanh nghiệp bị ảnh hưởng do việc chậm trễ trong công tác định giá và tính tiền sử dụng đất của cơ quan chức năng, khoản thu bổ sung này cần được hủy bỏ hoàn toàn. Tuy nhiên để bỏ khoản thu bổ sung này, bên cạnh sửa đổi trong nghị định 103, cần thiết điều chỉnh trong Luật Đất đai bởi nội dung này quy định trong điều 257 của luật’, ông Anh đề xuất.

GS.TSKH Đặng Hùng Võ, nguyên thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường, cho rằng Luật Đất đai 2024 chưa thể hiện hết tinh thần nghị quyết 18, đặc biệt chính sách tài chính đất đai quá mờ nhạt. ‘Sửa Luật Đất đai vừa rồi được thực hiện rất công phu, mất nhiều thời gian nhưng còn nhiều điểm không phù hợp với nghị quyết 18 của Trung ương. Dường như luật chỉ ‘lướt qua’ nghị quyết nhưng chưa phản ánh đúng tinh thần, bản chất nghị quyết. Nội dung nghị quyết đặt ra các định hướng chính sách rất đúng nhưng Luật Đất đai 2024 lại chưa thể hiện được’, ông Võ khẳng định.

Chính phủ vừa qua đã chỉ ra 4 vướng mắc chính trong chính sách, pháp luật về đất đai. Đó là chính sách, pháp luật về đất đai chưa phù hợp với chủ trương tổ chức lại chính quyền địa phương hai cấp, chưa đáp ứng được đầy đủ yêu cầu phát triển của đất nước trong giai đoạn mới; chính sách thu hồi đất vẫn phân biệt giữa dự án sử dụng nguồn vốn đầu tư công và dự án sử dụng nguồn vốn đầu tư tư; chính sách đổi mới về tài chính đất đai theo tinh thần nghị quyết số 18 chưa được thể chế hóa đầy đủ.

Luat Đất đai 2024 ghi nhận nhiều hiệu ứng tích cực. Tại TP.HCM, một trong những điểm sáng khi thi hành Luật Đất đai 2024 là khâu định giá đất được khơi thông, doanh nghiệp hoàn thành nghĩa vụ tài chính để dự án được triển khai và người dân cũng được cấp sổ hồng. Thống kê từ Sở Nông nghiệp và Môi trường TP.HCM cho thấy trong sáu tháng đầu năm 2025, tổng nguồn thu ngân sách ước đạt hơn 65.319 tỉ đồng.

Luật Đất đai 2024 đã giới thiệu một điểm mới quan trọng, cho phép sử dụng đất nông nghiệp theo hướng đa mục đích mà không cần phải chuyển đổi mục đích sử dụng đất. Theo khoản 1 Điều 218 của Luật Đất đai 2024, các hộ gia đình, cá nhân, tổ chức và cộng đồng dân cư được phép sử dụng đất nông nghiệp để kết hợp sản xuất nông nghiệp với sản xuất, kinh doanh phi nông nghiệp mà không làm mất đi mục đích sử dụng chính của đất nông nghiệp.

Điều này đánh dấu một sự thay đổi lớn so với các quy định trước đây, vốn yêu cầu người dân phải thực hiện thủ tục chuyển đổi mục đích khi muốn sử dụng đất nông nghiệp cho các hoạt động khác. Việc cho phép này tạo điều kiện cho người dân phát huy sáng kiến, tối ưu hiệu quả sử dụng đất. Thay vì chỉ trồng trọt đơn thuần, người dân có thể kết hợp các mô hình khác như trồng cây dược liệu, làm homestay, xây dựng kho bãi nông sản, nhà kính, xưởng sơ chế…

Điều này không chỉ giúp tăng thu nhập mà còn giúp giữ gìn không gian xanh và văn hóa nông thôn. Tuy nhiên, việc sử dụng đất phải phù hợp với quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt, bảo đảm sử dụng đất tiết kiệm, hiệu quả, bảo vệ môi trường và không gây ảnh hưởng đến quyền, lợi ích hợp pháp của người sử dụng đất khác.

Để chính sách này đi vào cuộc sống một cách hiệu quả, rất cần sự phối hợp chặt chẽ giữa người dân, chính quyền địa phương và cơ quan quản lý quy hoạch. Khi đó, đất nông nghiệp không chỉ là tư liệu sản xuất, mà còn trở thành nền tảng cho những mô hình kinh tế sáng tạo, hiện đại và giàu bản sắc.