Ngành nông nghiệp Việt Nam đang đối mặt với thách thức lớn trong việc quản lý và tái sử dụng phụ phẩm nông nghiệp. Mỗi năm, Việt Nam tạo ra hơn 156 triệu tấn phụ phẩm như rơm rạ, vỏ trấu, bã mía, vỏ cà phê và chất thải chăn nuôi. Tuy nhiên, chỉ có khoảng 10-35% trong số này được tái chế hoặc tái sử dụng, phần còn lại bị thải bỏ ra môi trường, gây lãng phí tài nguyên và ô nhiễm sinh thái.

Ông Lê Đức Thịnh, Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, cho biết ngành nông nghiệp không chỉ tạo ra một khối lượng lớn phụ phẩm mà còn là ngành phát thải khí nhà kính lớn thứ hai của Việt Nam, chỉ sau ngành năng lượng. Điều này đặt ra thách thức lớn cho ngành nông nghiệp trong việc giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường và tận dụng các nguồn lực một cách hiệu quả.

Thực trạng này đòi hỏi sự quan tâm và giải pháp từ các cấp chính quyền, doanh nghiệp và người dân. Việc tái sử dụng và tái chế phụ phẩm nông nghiệp không chỉ giúp giảm thiểu ô nhiễm môi trường mà còn có thể tạo ra các sản phẩm có giá trị kinh tế, góp phần tăng thu nhập cho nông dân và phát triển bền vững ngành nông nghiệp.

Để giải quyết vấn đề này, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan trong việc đầu tư công nghệ, xây dựng cơ sở hạ tầng và phát triển thị trường cho các sản phẩm tái chế từ phụ phẩm nông nghiệp. Đồng thời, việc nâng cao nhận thức của người dân và doanh nghiệp về tầm quan trọng của việc tái sử dụng và tái chế phụ phẩm cũng là một yếu tố quan trọng.

Một số giải pháp đã được đề xuất, bao gồm việc tăng cường đầu tư vào công nghệ tái chế, hỗ trợ nông dân trong việc thu gom và xử lý phụ phẩm, và xây dựng các mô hình kinh doanh bền vững dựa trên nguyên tắc tái sử dụng và tái chế. Với sự chung tay của các bên liên quan, hy vọng rằng ngành nông nghiệp Việt Nam sẽ sớm tìm ra giải pháp bền vững cho thách thức quản lý phụ phẩm nông nghiệp.

Chuyển đổi tuần hoàn chính là chìa khóa để phát triển bền vững, nâng cao giá trị gia tăng và đảm bảo khả năng tồn tại, giúp các doanh nghiệp chiếm ưu thế cạnh tranh trong tương lai. Đối với ngành dệt may, việc chuyển đổi theo mô hình kinh tế tuần hoàn không còn là lựa chọn, mà là yêu cầu bắt buộc để đảm bảo sự phát triển bền vững.

Kinh tế tuần hoàn là mô hình kinh tế hướng tới sử dụng hiệu quả, tiết kiệm tài nguyên, tái chế chất thải, góp phần bảo vệ môi trường và đem lại hiệu quả kinh tế. Mô hình này gồm 3 nội dung cốt lõi: Giảm thiểu tối đa phát thải ra môi trường thông qua sử dụng tối ưu nhất tài nguyên và năng lượng; tái sử dụng, sửa chữa, bảo dưỡng kéo dài thời gian sử dụng sản phẩm; tái chế, tận dụng phế liệu, phế thải trở thành đầu vào sản xuất.

Ngành công nghiệp dệt may đang nỗ lực không ngừng để phát triển theo mô hình kinh tế tuần hoàn. Trong giai đoạn 2025-2030, ngành dệt may Việt Nam đặt mục tiêu phát triển theo chiều sâu, đổi mới sáng tạo, ứng dụng công nghệ, nâng cao năng suất, giảm phụ thuộc lao động phổ thông. Để chuyển sang kinh tế tuần hoàn, các doanh nghiệp dệt may cần giảm dùng sợi nguyên sinh hóa thạch, tăng tỷ lệ polyester tái chế; phát triển sợi cellulose tái tạo thay polyester; thiết kế sản phẩm bằng sợi đơn chất (cotton 100%, polyester 100%) để tái chế dễ dàng; sử dụng nguyên liệu sinh học thay thế một phần polyester.

Nhiều nghiên cứu cho thấy, trong khi polyester thông thường phải mất đến 500-1.000 năm mới phân hủy hoàn toàn, thì nguyên liệu polyester tái chế khi được vùi trong đất có khả năng phân hủy đến 68,8% sau 180 ngày. Đồng thời, chuyển đổi sang thuốc nhuộm gốc nước, ít độc hại, dễ phân hủy. Ứng dụng công nghệ nhuộm mới như nhuộm CO₂ siêu tới hạn, nhuộm foam, nhuộm plasma.

Mục tiêu tái chế hợp lý đặt ra yêu cầu điều chỉnh quy trình thiết kế và tái chế quần áo. Hiện nay, việc thiết kế và sản xuất quần áo thường không tính đến điều gì sẽ xảy ra khi quần áo không thể sử dụng được nữa. Các chuyên gia cho rằng, việc hướng tới nhiều loại vật liệu và phát triển các quy trình tái chế hiệu quả cho những vật liệu này là một bước quan trọng trong việc mở rộng quy mô tái chế, cũng như việc phát triển các vật liệu mới.

Tại Việt Nam, một số doanh nghiệp như TCM – Dệt may Thành Công đã và đang đẩy mạnh đa dạng hóa sản phẩm, đặc biệt những sản phẩm thân thiện với môi trường, những sản phẩm tái chế và những sản phẩm có giá trị cao, có quy trình sản xuất khép kín từ sợi – dệt – nhuộm – may, phát triển bền vững (ESG), tăng cường sử dụng 3 loại vật liệu polyester, viscose, cotton tái chế.

Tái chế hợp lý trong ngành dệt may còn gắn liền với yêu cầu đổi mới công nghệ, ứng dụng công nghệ cao, công nghệ xanh để cải thiện tính kinh tế và chất lượng tái chế. Tiến sỹ Nguyễn Thị Thanh Phượng, Viện trưởng Viện Công nghiệp môi trường, cho rằng, cần có một chương trình đổi mới chung để tập trung nỗ lực và đầu tư vào công nghệ tái chế các vật liệu thông thường; cải tiến công nghệ phân loại cũng sẽ hỗ trợ nâng cao chất lượng tái chế bằng cách cung cấp nguyên liệu được xác định rõ ràng.

Với vai trò hạt nhân ngành dệt may, Tập đoàn Dệt may Việt Nam (Vinatex) đặt mục tiêu đến 2030 đạt mức tăng trưởng hai con số, phát triển bền vững theo kinh tế tuần hoàn, xây dựng thương hiệu xuất khẩu riêng. Hiện tỷ lệ sản phẩm xanh của Vinatex đã đạt 25%; toàn hệ thống đã đưa vào sản xuất sản phẩm sợi từ nguyên liệu tái chế tăng cao hàng năm, đến năm 2024 đạt 17.864 tấn.

Ngành dệt may Việt Nam hiện đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế quốc gia; xuất khẩu dệt may trị giá 44 tỷ USD năm 2024, giữ vị trí thứ hai thế giới. Mục tiêu năm 2025 đạt 47-48 tỷ USD. Hướng đi tới kinh tế tuần hoàn của dệt may Việt Nam nhằm phát triển bền vững, bảo vệ môi trường, sức khỏe con người, góp phần thực hiện mục tiêu chung của quốc gia và toàn cầu về Net Zero, đồng thời còn tận dụng cơ hội để nâng cao năng lực cạnh tranh, giữ vững vị thế xuất khẩu hàng đầu thông qua việc đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe về sản phẩm xanh của nhà nhập khẩu.

Trong bối cảnh hiện nay, Việt Nam đang đứng trước cơ hội vàng để phát triển kinh tế tuần hoàn, một mô hình kinh tế giúp ứng phó với khủng hoảng tài nguyên, biến đổi khí hậu và thúc đẩy tăng trưởng bền vững. Kinh tế tuần hoàn là xu hướng tất yếu nhằm tiết kiệm tài nguyên, bảo vệ môi trường và thúc đẩy doanh nghiệp đổi mới sáng tạo.

Theo các chuyên gia, Việt Nam có tiềm năng kinh tế tuần hoàn rất lớn trong các lĩnh vực như nông nghiệp, công nghiệp, xây dựng, năng lượng và giao thông. Đặc biệt, trong lĩnh vực rác thải và năng lượng tái tạo, nhiều doanh nghiệp đã triển khai các dự án xử lý rác thải và chuyển giao công nghệ. Điều này không chỉ giúp giảm thiểu ô nhiễm môi trường mà còn tạo ra các nguồn năng lượng mới.

TS. Nguyễn Đình Trọng, Chủ tịch Tập đoàn Công nghệ T-TECH Việt Nam, cho hay việc ứng dụng kinh tế tuần hoàn trong các nhà máy xử lý rác là ‘đầu cuối của chu trình tái chế và tái sử dụng chất thải’. Công ty đã triển khai khoảng 200 dự án lò đốt rác tại 34 địa phương và đã biến phần rác đốt thành nhiên liệu phát điện. Đây là một trong những giải pháp hiệu quả giúp giảm thiểu lượng rác thải ra môi trường và tạo ra nguồn năng lượng tái tạo.

Bà Lê Hằng, Phó Tổng Thư ký Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu Thủy sản Việt Nam, cho rằng cần có sự đồng bộ hóa dữ liệu từ các bộ, ngành, doanh nghiệp và người dân, xây dựng nền tảng quốc gia để xác thực nguồn gốc sản phẩm, áp dụng công nghệ như blockchain để đảm bảo minh bạch và chống gian lận hiệu quả hơn. Việc này sẽ giúp tăng cường niềm tin của người tiêu dùng và tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp trong việc truy xuất nguồn gốc sản phẩm.

PGS.TS Nguyễn Đình Thọ, Phó viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách Nông nghiệp và Môi trường, nhấn mạnh kinh tế tuần hoàn là xu hướng tất yếu để ứng phó khủng hoảng tài nguyên, biến đổi khí hậu và thúc đẩy tăng trưởng bền vững. Tuy nhiên, để phát triển kinh tế tuần hoàn, Việt Nam vẫn còn những điểm nghẽn cần tháo gỡ nhanh chóng, điển hình là các chính sách đi vào cuộc sống còn thiếu linh hoạt.

Cần có một chiến lược rõ ràng hơn, cùng với các cơ chế ưu đãi thuế và tín dụng xanh hiệu quả, tạo điều kiện đầu tư hạ tầng để xử lý chất thải và chuyển giao công nghệ tuần hoàn. Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 và các Nghị định sau đó đã tạo hành lang pháp lý cho mô hình phát triển kinh tế tuần hoàn. Tuy nhiên, vẫn cần có những thay đổi đột phá trong tư duy và chính sách để hiện thực hóa mục tiêu phát triển kinh tế tuần hoàn hiệu quả.

Nhìn chung, kinh tế tuần hoàn là một mô hình kinh tế bền vững và hiệu quả, giúp giảm thiểu ô nhiễm môi trường, tiết kiệm tài nguyên và thúc đẩy doanh nghiệp đổi mới sáng tạo. Với sự chung tay của các cấp chính quyền, doanh nghiệp và người dân, Việt Nam hoàn toàn có thể phát triển kinh tế tuần hoàn và đạt được mục tiêu tăng trưởng bền vững.

Trước thềm Hội nghị về biến đổi khí hậu của Liên Hợp Quốc (COP30) diễn ra vào tháng 11 tại Belém, Brazil, giới chuyên gia và lãnh đạo quốc gia này đang kêu gọi đưa kinh tế tuần hoàn trở thành ưu tiên hàng đầu trong chương trình nghị sự. Đây được xem là giải pháp quan trọng để giảm thiểu phát thải khí nhà kính, bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và phục hồi các hệ sinh thái đang bị suy thoái nghiêm trọng.

Hiện nay, thế giới đang vận hành theo mô hình kinh tế tuyến tính bao gồm các bước khai thác, sử dụng và vứt bỏ. Tuy nhiên, mô hình này đã gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho môi trường. Theo báo cáo ‘Circularity Gap 2025’, chỉ có 6,9% vật liệu trong nền kinh tế toàn cầu được tái chế, giảm so với mức 9,1% vào năm 2015. Việc khai thác và chế biến nguyên liệu thô cũng chiếm tới 55% lượng phát thải khí nhà kính toàn cầu và là nguyên nhân chính gây ra mất đa dạng sinh học.

Kinh tế tuần hoàn đề xuất một cách tiếp cận khác biệt, tập trung vào thiết kế thông minh, tận dụng công nghệ số và chuyển đổi từ sở hữu sản phẩm sang sử dụng dịch vụ. Mục tiêu của mô hình này là giữ giá trị của tài nguyên trong nền kinh tế càng lâu càng tốt, giảm thiểu lãng phí và giảm áp lực lên môi trường. Để chuyển đổi hiệu quả, cần kết hợp giữa chính sách thông minh và hợp tác toàn cầu.

Tại Diễn đàn Kinh tế Tuần hoàn Thế giới gần đây ở São Paulo, các chuyên gia đã kêu gọi hành động khẩn cấp. Đại sứ Brazil và Chủ tịch COP30, ông Andre Correa do Lago, khẳng định kinh tế tuần hoàn là công cụ then chốt để chống biến đổi khí hậu nhanh nhất có thể.

Tuy nhiên, hiện chỉ có khoảng 27% quốc gia lồng ghép các hành động về kinh tế tuần hoàn vào kế hoạch đóng góp quốc gia của mình. Brazil, với vai trò là quốc gia đăng cai COP30, có cơ hội để dẫn đầu trong lĩnh vực này. Brazil đã có chiến lược kinh tế tuần hoàn quốc gia và cần tích hợp mạnh mẽ kế hoạch đó vào mục tiêu giảm phát thải đến năm 2035.

Để củng cố vai trò tiên phong, Brazil có thể học hỏi từ Phần Lan bằng cách bổ nhiệm một đại sứ chuyên trách về kinh tế tuần hoàn. Tổ chức một ngày hội thảo chuyên đề và một bàn tròn cấp cao về kinh tế tuần hoàn tại COP30 sẽ giúp nâng cao tầm quan trọng của lĩnh vực này trên trường quốc tế.

Chuyển đổi sang kinh tế tuần hoàn không chỉ giúp giải quyết vấn đề môi trường mà còn mở ra cơ hội để định hình lại vai trò của các nước đang phát triển như Brazil. Việc này cũng đòi hỏi sự hợp tác và cam kết của các quốc gia trên toàn thế giới để cùng nhau giải quyết thách thức về biến đổi khí hậu.

Chiều ngày 16/7, dưới sự chỉ đạo của Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp đã phối hợp với các cơ quan liên quan tổ chức Diễn đàn Nông nghiệp 2025 với chủ đề ‘Thúc đẩy kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp’. Diễn đàn này là một sự kiện quan trọng, thu hút sự tham gia của nhiều đại biểu đến từ các doanh nghiệp, hợp tác xã và cơ quan quản lý nhà nước.

Trong diễn đàn, các đại biểu đã thảo luận về việc chuyển đổi từ kinh tế tuyến tính sang kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp, một xu thế phát triển tất yếu của Việt Nam nhằm mang lại lợi ích bền vững cho nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp nông nghiệp. Việc chuyển đổi này không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn thể hiện cam kết của Việt Nam với cộng đồng quốc tế về tăng trưởng xanh.

Phó Chủ tịch VCCI Hoàng Quang Phòng nhấn mạnh rằng việc chuyển đổi sang kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp là một yêu cầu cấp thiết trong bối cảnh hiện nay. Ông cũng nêu lên vai trò quan trọng của doanh nghiệp trong việc dẫn dắt tái cơ cấu ngành nông nghiệp, đồng thời kêu gọi doanh nghiệp phải có trách nhiệm xã hội trong việc đồng hành với nông dân để tạo ra hệ sinh thái nông nghiệp xanh.

Ông Hà Văn Thắng, Chủ tịch Hội đồng doanh nghiệp nông nghiệp Việt Nam, đã đưa ra một số ví dụ về các doanh nghiệp và người dân đã áp dụng kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp. Ông cho biết một số mô hình đã góp phần gia tăng thu nhập từ sản xuất lúa gạo khoảng 15% so với mô hình sản xuất tuyến tính. Tuy nhiên, ông cũng chỉ ra rằng việc triển khai kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp còn gặp nhiều khó khăn, bao gồm cả khó khăn về vốn, công nghệ và liên kết vùng.

Để thúc đẩy kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp, ông Nguyễn Hồng Phong, Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Công Nông nghiệp Tiến Nông, kiến nghị cần xây dựng cơ chế ưu đãi thuế và tín dụng xanh cho doanh nghiệp đầu tư công nghệ sạch và năng lượng tái tạo. Ông cũng đề xuất thành lập trung tâm tư vấn chuyển đổi xanh cho doanh nghiệp nông nghiệp và tăng cường cơ chế liên kết ‘ba nhà’: Doanh nghiệp-Nhà khoa học-Nhà nông.

Nhiều đại biểu khác cũng đồng tình với việc cần xác định thị trường đầu ra cho sản phẩm của mô hình kinh tế tuần hoàn, thu hút các thành phần kinh tế đầu tư ứng dụng công nghệ và tăng cường học hỏi kinh nghiệm và hợp tác quốc tế trong phát triển kinh tế tuần hoàn.

Qua diễn đàn, các đại biểu hy vọng sẽ có được những giải pháp và chính sách hỗ trợ để thúc đẩy kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp, từ đó mang lại lợi ích bền vững cho nông dân, doanh nghiệp và cả nền kinh tế. Việc triển khai kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp không chỉ giúp tăng cường hiệu quả sản xuất mà còn góp phần bảo vệ môi trường và đảm bảo an ninh lương thực.

Các đại biểu cũng kỳ vọng rằng, với sự hỗ trợ từ chính sách và sự tham gia tích cực của các doanh nghiệp, Việt Nam sẽ sớm đạt được mục tiêu phát triển bền vững trong lĩnh vực nông nghiệp, góp phần vào sự phát triển chung của nền kinh tế.