Trung Quốc vừa công bố một sáng kiến quan trọng cấp quốc gia nhằm giảm thiểu tác động của cuộc khủng hoảng dân số ngày càng trầm trọng. Quyết định này được đưa ra sau khi nước này nới lỏng chính sách kiểm soát sinh con, cho phép các cặp vợ chồng có thể sinh con thứ ba. Theo thông báo của chính phủ Trung Quốc, từ ngày 1/1/2025, mỗi trẻ em sinh ra sẽ được nhận trợ cấp nuôi con hàng năm là 3.600 nhân dân tệ, tương đương 500 USD, cho đến khi trẻ tròn ba tuổi, không phân biệt thứ tự sinh trong gia đình.

Ngay cả những trẻ em sinh trước thời điểm trên nhưng vẫn chưa đủ ba tuổi cũng sẽ được hưởng trợ cấp dựa trên số tháng còn lại. Đây là lần đầu tiên chính phủ trung ương Trung Quốc triển khai chương trình trợ cấp nuôi con trên toàn quốc. Hơn 20 tỉnh thành trên khắp Trung Quốc đã từng áp dụng các biện pháp tương tự ở cấp độ địa phương.

Chính sách mới được ban hành trong bối cảnh dân số Trung Quốc đã giảm trong ba năm liên tiếp. Năm 2024, dân số giảm 1,39 triệu người, còn 1,4083 tỷ người. Các dự báo của Liên hợp quốc cho thấy dân số Trung Quốc có thể giảm từ khoảng 1,4 tỷ người hiện nay xuống còn 800 triệu người vào năm 2100.

Hàng chục năm thực thi nghiêm ngặt chính sách một con đã làm giảm tỷ lệ sinh và ảnh hưởng sâu sắc đến tư tưởng xã hội và niềm tin vào việc sinh con. Mặc dù chính sách này được xem là một bước ngoặt lớn trong việc chuyển tiền trực tiếp đến hộ gia đình, nhiều chuyên gia cảnh báo rằng đà phục hồi này có thể chỉ là tạm thời và không đồng đều.

Những rào cản lớn đối với quyết định sinh con của các cặp vợ chồng bao gồm đà tăng trưởng kinh tế chậm chạp, bất ổn gia tăng, chi phí nuôi con cao ngất ngưởng, cạnh tranh khốc liệt và bất bình đẳng giới sâu sắc.

Trên thực tế, nhiều chính quyền địa phương đã triển khai các khoản trợ cấp nhằm khuyến khích sinh con. Hiện đã có hơn 20 chính quyền cấp tỉnh tại Trung Quốc thực hiện các chính sách trợ cấp nuôi con. Song song với việc suy giảm dân số, Trung Quốc cũng đang đối mặt với tình trạng dân số già hóa nhanh chóng, làm dấy lên lo ngại về tương lai của hệ thống lương hưu quốc gia.

Châu Âu đang phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng nghiêm trọng khi các khu vực nông thôn, chiếm 40% diện tích, dần trở nên trống vắng. Điều này đã dẫn đến nền kinh tế địa phương ảm đạm và nhiều vấn đề xã hội. Tại Tây Ban Nha, ngôi làng Molezuelas de la Carballeda đang phải đối mặt với tình trạng già hóa dân số và thiếu hụt trẻ em. Dân số của làng chỉ còn 47 người với độ tuổi trung bình là 70.

Suy giảm dân số ở vùng nông thôn không chỉ là vấn đề của Tây Ban Nha mà đang trở thành một cuộc khủng hoảng trên khắp châu Âu. Trong vòng 10 năm đến 2024, dân số sống tại các vùng nông thôn của Liên minh châu Âu đã giảm gần 8 triệu người, trong khi dân số đô thị tăng hơn 10 triệu người. Điều này cho thấy sự chênh lệch rõ rệt giữa dân số nông thôn và đô thị.

Để ứng phó, các nước châu Âu đang nỗ lực xoay chuyển tình hình. Một số quốc gia đã áp dụng các biện pháp như bán nhà với giá 1 euro, hỗ trợ tái thiết nhà cửa, trợ cấp dịch vụ thiết yếu, đến sử dụng công nghệ để cải thiện tiếp cận giáo dục và y tế. Euractiv đã đưa tin về các nỗ lực này.

Tuy nhiên, thực tế không dễ thay đổi. Cơ sở hạ tầng xuống cấp, việc làm khan hiếm, dân số già hóa là những thách thức dài hạn. Tại Phần Lan, thị trưởng Markus Hirvonen của khu vực Bắc Karelia bày tỏ lo ngại sâu sắc về sự thiếu hụt trẻ em. Ở Garfagnana, Ý, nữ thị trưởng Raffaella Mariani phải dùng chính tiền lương của mình để chi trả cho các tiết học ngoại khóa âm nhạc, khoa học, toán học và dịch vụ trông trẻ.

Dù nỗ lực, nhiều khu vực vẫn phải đối mặt với khó khăn. Tại vùng cao nguyên Scotland, Hội đồng Highland đang đối mặt khủng hoảng kép: thiếu việc làm, thiếu nhà ở và thiếu dịch vụ cơ bản. Để khắc phục, họ mua lại công ty xe buýt để phục vụ người dân ở khu vực xa xôi, tạm dừng hoạt động trường học thay vì đóng cửa vĩnh viễn.

Một số vùng bắt đầu dựa vào du lịch như một cách duy trì sức sống. Tuy nhiên, vẫn có những hy vọng. Chính quyền tỉnh Zamora đã khởi động chương trình “Mi Pueblo Acoge” (Làng tôi chào đón bạn), thu hút người nhập cư từ Mỹ Latinh. 124 gia đình đã được tái định cư, trong đó có kỹ sư, bác sĩ, quản trị viên từ Venezuela.

Cuộc khủng hoảng này không chỉ ảnh hưởng đến kinh tế mà còn đến xã hội và văn hóa của các khu vực nông thôn. Để giải quyết vấn đề này, cần có sự chung tay của chính phủ, doanh nghiệp và cộng đồng địa phương. The Guardian đã có bài viết về vấn đề này.

Việt Nam cũng có thể học hỏi từ kinh nghiệm của các nước châu Âu trong việc giải quyết vấn đề suy giảm dân số nông thôn. Bằng cách áp dụng các giải pháp phù hợp, chúng ta có thể giảm thiểu tác động tiêu cực của cuộc khủng hoảng này.