Nghị quyết số 57/NQ-TW đã đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong việc thúc đẩy hoạt động nghiên cứu khoa học tại Việt Nam. Với bốn cơ hội chính mà nghị quyết mang lại, các tổ chức nghiên cứu khoa học trong nước đang có cơ hội để phát triển và nâng cao hiệu quả hoạt động của mình.

Giáo sư, Tiến sĩ Khoa học Nguyễn Đình Đức, nguyên Chủ tịch Hội đồng Trường đại học Công nghệ, Đại học quốc gia, đã chỉ ra bốn cơ hội chính mà Nghị quyết số 57/NQ-TW mang lại. Thứ nhất, nghị quyết thúc đẩy tái cấu trúc và nâng cao hiệu quả hoạt động nghiên cứu theo hướng gắn kết với thực tiễn và nhu cầu phát triển đất nước. Thứ hai, tạo ra cơ hội hợp tác công-tư và liên kết quốc tế trong chuyển giao công nghệ theo mô hình ‘liên kết ba nhà’: Nhà nước-Nhà khoa học-Doanh nghiệp. Thứ ba, góp phần thúc đẩy chuyển đổi số trong hoạt động nghiên cứu, quản lý và kết nối tri thức. Thứ tư, tạo cú hích nâng cao chất lượng đội ngũ nghiên cứu, xây dựng môi trường học thuật sáng tạo.

Ngay sau khi Nghị quyết được ban hành, các tổ chức nghiên cứu đã có những hành động cụ thể để đưa nghị quyết vào cuộc sống. Trường đại học Công nghệ, Đại học Quốc gia Hà Nội đã có những điều chỉnh quan trọng để phù hợp với xu thế phát triển và đáp ứng yêu cầu thực tiễn, tập trung vào các hướng nghiên cứu có tính ứng dụng cao. Các cơ sở nghiên cứu thuộc các đơn vị nhà nước và khu vực tư nhân đã quan tâm phát triển những sản phẩm, giải pháp có tính thực tiễn và khả năng ứng dụng cao.

Tuy nhiên, nhiều lĩnh vực tiềm năng vẫn chưa được đầu tư nghiên cứu để phát huy lợi thế, tận dụng các cơ hội từ Nghị quyết số 57-NQ/TW. Phó Giáo sư, Tiến sĩ Đồng Văn Quyền, Phó Viện trưởng Viện Sinh học, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, cho rằng Việt Nam có lợi thế lớn về đa dạng sinh học và nguồn vi sinh vật bản địa, nhưng ứng dụng công nghệ vi sinh vào cuộc sống vẫn còn hạn chế.

Để hiện thực hóa các chủ trương, cần tăng cường liên kết ‘Nhà nước-Nhà Khoa học-Doanh nghiệp-Cộng đồng’ trong hoạt động khoa học, công nghệ. Các viện nghiên cứu, trường đại học, trung tâm đổi mới sáng tạo cần trở thành mắt xích quan trọng trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia. Giáo sư, Tiến sĩ Khoa học Nguyễn Đình Đức cho rằng các cơ sở đào tạo, tổ chức nghiên cứu cần xác định rõ vai trò cốt lõi để thật sự trở thành trung tâm sáng tạo, nơi sản sinh tri thức và chuyển hóa tri thức thành công nghệ, thành sản phẩm.

Ông Nguyễn Trung Chính, Chủ tịch Hội đồng Quản trị, Chủ tịch Điều hành Tập đoàn CMC, đề xuất thành lập Trung tâm Đổi mới sáng tạo của Hà Nội, đặt tại Khu Công nghệ cao Hòa Lạc, theo mô hình đầu tư công-quản trị tư. Trung tâm này sẽ là đầu mối chiến lược kết nối các nguồn lực R&D, đào tạo nhân lực, chuyển giao công nghệ, hình thành các vườn ươm, tổ chức hoạt động khởi nghiệp, vận hành sàn giao dịch công nghệ và tạo ra không gian mở, thúc đẩy các sản phẩm ‘Make in Vietnam’ từ ý tưởng đến thương mại hóa.

Một số nhà khoa học chỉ ra nguyên nhân khiến đóng góp của khoa học công nghệ đối với phát triển kinh tế xã hội còn hạn chế là các đề tài nghiên cứu được xây dựng với thời gian thực hiện ngắn, không đủ giải quyết các bài toán khoa học-công nghệ mang tính nền tảng hoặc chiến lược; thiếu cơ chế tài trợ trung và dài hạn, khiến các nhóm nghiên cứu khó theo đuổi các hướng đi bền vững, có khả năng tạo ra đột phá công nghệ thật sự; còn thiếu các chương trình chuyển giao hiệu quả.

Ngày càng nhiều nỗ lực được đưa ra nhằm tăng cường kết nối giữa nghiên cứu, sản xuất và thị trường, trong đó Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) Việt Nam vừa chính thức giới thiệu Sàn giao dịch KH&CN Việt Nam thông qua địa chỉ trực tuyến https://techmartvietnam.vn. Mục tiêu chính của sáng kiến này là thiết lập một kênh giao dịch công nghệ hiệu quả giữa các tổ chức và doanh nghiệp.

Sàn giao dịch KH&CN Việt Nam được triển khai dựa trên mô hình hợp tác công – tư. Trong đó, vai trò của Nhà nước tập trung vào đầu tư cho cơ sở hạ tầng và phát triển nền tảng trực tuyến, cùng với việc chia sẻ cơ sở dữ liệu KH&CN. Hiện tại, đã có khoảng 600 công nghệ chào bán dưới dạng thiết bị, máy móc được đăng載 trên sàn giao dịch. Ngoài ra, có 50 nhu cầu tìm mua công nghệ và 150 chuyên gia tư vấn, môi giới công nghệ tham gia vào hệ thống.

Trong tương lai gần, các cơ quan liên quan sẽ không ngừng nâng cấp và hoàn thiện các tính năng của Sàn giao dịch. Một số tính năng dự kiến sẽ được tích hợp bao gồm khả năng tương tác trực tuyến giữa cung và cầu công nghệ, dịch vụ tư vấn và môi giới công nghệ chuyên nghiệp. Hơn nữa, công cụ thống kê số lượng và giá trị giao dịch sẽ giúp các bên liên quan dễ dàng theo dõi và đánh giá hoạt động của sàn giao dịch. Bên cạnh đó, các dịch vụ tư vấn tài chính, sở hữu trí tuệ và hỗ trợ quá trình chuyển giao công nghệ cũng sẽ được cung cấp.

Sàn giao dịch KH&CN Việt Nam là kết quả của quá trình nghiên cứu và học hỏi từ kinh nghiệm quốc tế, được điều chỉnh để phù hợp với điều kiện cụ thể của Việt Nam. Từ những năm 1990, các mô hình sàn giao dịch công nghệ đã bắt đầu xuất hiện và phát triển mạnh tại các quốc gia như Mỹ, châu Âu và Trung Quốc. Đặc biệt, Sàn giao dịch công nghệ Thượng Hải (STEX) được thành lập vào năm 1993 đã trở thành một thành tố quan trọng trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo tại Thượng Hải.

Ở Việt Nam, sự phát triển của giao dịch công nghệ được đánh giá là có tiềm năng lớn nhờ vào các chủ trương và chính sách mạnh mẽ về phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Hạ tầng số ngày càng hoàn thiện cũng tạo điều kiện thuận lợi cho sự ra đời và hoạt động của Sàn giao dịch KH&CN Việt Nam. Sự kiện này được kỳ vọng sẽ tạo ra động lực tăng trưởng mới, đóng góp vào quá trình hiện đại hóa thể chế KH&CN và góp phần chuyển dịch mô hình phát triển kinh tế theo chiều sâu, hướng tới một tương lai phát triển bền vững.