Thị trường tín chỉ carbon đang trở thành một thành phần quan trọng trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu và bảo vệ môi trường. Tại Việt Nam, Nghị định 119/2025 đã được ban hành để thiết lập khuôn khổ pháp lý cho việc tổ chức phân bổ hạn ngạch phát thải khí nhà kính và thúc đẩy sự phát triển của thị trường carbon trong nước. Từ năm 2029, Việt Nam sẽ triển khai cơ chế đấu giá hạn ngạch phát thải và hoàn thiện khung pháp lý để từng bước tham gia thị trường carbon toàn cầu.

Trong giai đoạn đến hết năm 2028, thị trường carbon trong nước sẽ được triển khai theo Nghị định 119, tập trung vào việc xây dựng sàn giao dịch, hệ thống đăng ký quốc gia và cơ chế trao đổi, bù trừ tín chỉ carbon. Nghị định này cũng quy định việc tổ chức phân bổ hạn ngạch phát thải khí nhà kính cho các cơ sở phát thải khí nhà kính, được chia thành 3 giai đoạn. Giai đoạn 2025-2026, các nhà máy nhiệt điện, cơ sở sản xuất sắt thép, cơ sở sản xuất xi măng thuộc danh mục cơ sở phát thải khí nhà kính phải thực hiện kiểm kê khí nhà kính.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ chủ trì, phối hợp với các bộ, cơ quan liên quan để rà soát, đánh giá, tổng hợp báo cáo Thủ tướng Chính phủ xem xét, phê duyệt tổng hạn ngạch phát thải khí nhà kính theo giai đoạn và hằng năm. Đồng thời, Nghị định 119 cũng quy định về đối tượng phải đăng ký sử dụng các chất được kiểm soát, bao gồm tổ chức sở hữu thiết bị có chứa các chất được kiểm soát như máy điều hòa không khí, thiết bị lạnh công nghiệp.

Việc đăng ký sử dụng các chất được kiểm soát sẽ giúp cơ quan quản lý nhà nước xem xét phân bổ hạn ngạch sản xuất và nhập khẩu cho các tổ chức theo quy định. Hạn ngạch sản xuất, nhập khẩu áp dụng cho các chất không được vượt quá tổng lượng tiêu thụ quốc gia. Bộ Tài chính sẽ là cơ quan chủ trì xây dựng, thành lập sàn giao dịch carbon và xây dựng chính sách tài chính cho hoạt động của thị trường này.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ chủ trì, phối hợp với các bộ liên quan tổ chức vận hành sàn giao dịch carbon và tăng cường năng lực cho các đối tượng tham gia thị trường carbon. Các bộ, cơ quan ngang bộ, UBND cấp tỉnh có trách nhiệm phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Tài chính thực hiện các hoạt động thúc đẩy việc phát triển thị trường carbon và nâng cao nhận thức của cộng đồng về thị trường này.

Tóm lại, Nghị định 119/2025 đã đặt ra những quy định quan trọng để thúc đẩy sự phát triển của thị trường carbon trong nước và giảm thiểu biến đổi khí hậu. Việc triển khai thị trường carbon sẽ giúp Việt Nam đạt được mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính và tham gia vào thị trường carbon toàn cầu. Đây là một bước tiến quan trọng trong nỗ lực bảo vệ môi trường và chống biến đổi khí hậu, đồng thời tạo cơ hội cho các doanh nghiệp và tổ chức tham gia vào thị trường carbon quốc tế.

Thị trường tín chỉ carbon tại Việt Nam đang đối mặt với tình trạng tắc nghẽn nghiêm trọng. Mặc dù nhiều dự án giảm phát thải đã hoàn thành đo đạc và xác minh tín chỉ carbon, nhưng việc bán tín chỉ carbon ra nước ngoài vẫn chưa thể thực hiện do các quy định hiện hành. Điều này dẫn đến việc các cộng đồng giữ rừng và canh tác giảm phát thải thiếu nguồn lực và cơ hội tham gia thị trường.

TS. Lê Xuân Nghĩa, Viện trưởng Viện Tư vấn phát triển (CODE), chia sẻ về trải nghiệm của mình khi khu sinh quyển 300 ha rừng tự nhiên do đơn vị ông quản lý đã hoàn tất đo đạc, xác minh tín chỉ carbon và có đối tác nước ngoài sẵn sàng mua. Tuy nhiên, việc bán không thể tiến hành do quy định của Chính phủ. Quyết định 232 của Chính phủ quy định việc bán tín chỉ carbon ra quốc tế cần được Thủ tướng phê duyệt để đảm bảo Việt Nam còn đủ tín chỉ cho thị trường trong nước.

PGS.TS Nguyễn Đình Thọ, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách Nông nghiệp và Môi trường, cho rằng thị trường carbon tại Việt Nam hiện vẫn chỉ tồn tại ở dạng tiềm năng, chưa thực sự vận hành. Để phát triển thị trường này, cần có chính sách mới bao gồm việc xây dựng hệ thống giao dịch, định danh hàng hóa, và tổ chức vận hành thị trường.

Các chuyên gia cũng cho rằng cần có cơ chế hỗ trợ cụ thể cho hộ gia đình và cộng đồng nhỏ lẻ tham gia thị trường. Bà Betty Palard, Đồng sáng lập Ủy ban Tài chính Bền vững EuroCham, cho rằng muốn xây dựng thị trường tín chỉ hiệu quả, Việt Nam cần thay đổi góc nhìn và tập trung vào tín chỉ ‘xanh lá cây’ từ rừng và nông nghiệp. Câu chuyện của kỹ sư Hồ Quang Cua, người phát triển giống gạo ST25, là minh chứng sống động cho việc giảm phát thải và bảo vệ văn hóa, sinh kế của cộng đồng dân tộc thiểu số.

Tại Tọa đàm Net Zero 2025, các chuyên gia nhận định Việt Nam có tiềm năng lớn để phát triển thị trường tín chỉ carbon, đặc biệt từ rừng và nông nghiệp. Tuy nhiên, cần một loạt điều kiện để khai phá tiềm năng đó, bao gồm thể chế rõ ràng, cơ chế ủy quyền sớm, hệ thống MRV (đo đạc, báo cáo, xác minh) dễ tiếp cận và nền tảng số mở. Việc xây dựng và phát triển thị trường tín chỉ carbon không chỉ giúp Việt Nam đạt được mục tiêu giảm phát thải mà còn mở ra cơ hội kinh tế mới cho các cộng đồng giữ rừng và canh tác bền vững.

Để tháo gỡ tắc nghẽn trên thị trường tín chỉ carbon, các chuyên gia và doanh nghiệp đang chờ đợi những chính sách mới và đột phá từ Chính phủ. Việc cho phép bán tín chỉ carbon ra nước ngoài một cách linh hoạt và có cơ chế hỗ trợ cụ thể sẽ giúp khơi thông thị trường, đồng thời đảm bảo Việt Nam đạt được mục tiêu giảm phát thải và phát triển bền vững.