Thị trường, với vai trò là trung tâm của hoạt động kinh tế, là nơi diễn ra các giao dịch mua bán và trao đổi hàng hóa, dịch vụ một cách năng động. Sự hoạt động của các chức năng thị trường không chỉ tác động trực tiếp đến các tổ chức sản xuất mà còn có ảnh hưởng lớn đến hành vi mua sắm của người tiêu dùng. Trong bối cảnh kinh tế hiện đại, thị trường được vận hành dựa trên ba chức năng cốt lõi: thừa nhận giá trị, cung cấp thông tin, và điều tiết. Mỗi chức năng đảm nhiệm một vai trò riêng biệt nhưng lại liên kết chặt chẽ với nhau, tạo nên một cơ chế hoạt động hiệu quả cho nền kinh tế.

Chức năng thừa nhận giá trị của thị trường thể hiện qua việc xác định giá trị của hàng hóa và dịch vụ. Đây là quá trình mà thị trường công nhận giá trị của sản phẩm, dịch vụ thông qua sự thỏa thuận giữa người mua và người bán. Giá trị này thường được biểu hiện dưới dạng giá cả, một yếu tố then chốt trong việc trao đổi hàng hóa và dịch vụ. Qua chức năng này, thị trường cho phép các sản phẩm và dịch vụ được định giá một cách hợp lý, phản ánh giá trị thực tế của chúng.

Ngoài ra, thị trường còn đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp thông tin. Thông tin trong bối cảnh thị trường bao gồm các tín hiệu về cung – cầu, giá cả, và xu hướng tiêu dùng. Những thông tin này giúp người sản xuất, kinh doanh có cái nhìn chính xác về nhu cầu của thị trường, từ đó điều chỉnh sản lượng, đa dạng hóa sản phẩm và dịch vụ nhằm đáp ứng tốt hơn nhu cầu của người tiêu dùng. Đồng thời, người tiêu dùng cũng có cơ sở để đưa ra quyết định mua sắm thông minh, phù hợp với nhu cầu và khả năng tài chính của mình.

Cùng với việc thừa nhận giá trị và cung cấp thông tin, chức năng điều tiết của thị trường đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo sự vận hành trơn tru của nền kinh tế. Chức năng điều tiết diễn ra thông qua cơ chế cung – cầu. Khi cung hàng hóa, dịch vụ lớn hơn cầu, giá cả sẽ giảm xuống, kích thích tiêu dùng và hạn chế sản xuất. Ngược lại, nếu cầu lớn hơn cung, giá sẽ tăng, khuyến khích sản xuất mở rộng và hạn chế tiêu dùng. Qua cơ chế này, thị trường tự điều chỉnh để đạt đến trạng thái cân bằng, nơi cung bằng cầu. Quá trình này không chỉ giúp tối ưu hóa việc sử dụng nguồn lực mà còn thúc đẩy sự phát triển bền vững của nền kinh tế.

Tóm lại, ba chức năng chính của thị trường hiện đại – thừa nhận giá trị, cung cấp thông tin, và điều tiết – hoạt động một cách gắn kết để tạo nên một cơ chế vận hành hiệu quả cho nền kinh tế. Sự hiểu biết về các chức năng này không chỉ giúp các nhà sản xuất, kinh doanh điều chỉnh chiến lược của mình để phù hợp với thị trường mà còn giúp người tiêu dùng hiểu rõ hơn về động lực đằng sau các quyết định mua sắm của họ. Bằng cách tối ưu hóa các chức năng này, thị trường có thể trở thành một công cụ mạnh mẽ để phát triển kinh tế bền vững.

Trong bối cảnh thị trường ngày càng cạnh tranh, các doanh nghiệp Việt Nam đang tìm kiếm lối đi để tạo ra giá trị và giành thị phần một cách bền vững. Cuộc chiến giảm giá dường như đã trở thành một vòng luẩn quẩn, dẫn đến hệ lụy về chất lượng và lợi nhuận. Việc cạnh tranh bằng giá không còn là lựa chọn khôn ngoan; thay vào đó, doanh nghiệp cần tập trung vào chiến thắng bằng giá trị.

Một chiến lược đang nổi lên như một lời giải cho bài toán giá trị là khai thác tài sản trí tuệ (IP) thông qua hình thức cấp phép – licensing. Thay vì chỉ cắt giảm giá, doanh nghiệp có thể đầu tư vào nghiên cứu và phát triển (R&D), mở rộng kênh phân phối, hoặc nâng tầm dịch vụ hậu mãi. Tuy nhiên, licensing đang trở thành một hướng đi vừa hiệu quả nhanh, vừa tạo ra giá trị cảm xúc khó sao chép.

Cấp phép bản quyền đã trở thành một công cụ cạnh tranh dài hạn cho nhiều doanh nghiệp. Khi kết hợp sản phẩm quen thuộc với IP nổi tiếng, doanh nghiệp có thể tạo ra sự khác biệt rõ rệt và gia tăng sức ảnh hưởng cho thương hiệu. Ví dụ, trong đợt siêu sale 6/6 trên Shopee, nhiều thương hiệu như UGREEN, Thiên Long, và PNJ đã chọn cách tiếp cận mới bằng cách giới thiệu sản phẩm gắn với IP nổi tiếng.

POP MART là hình mẫu lý tưởng cho mô hình kinh doanh dựa hoàn toàn vào IP. Với loạt đồ chơi ‘blind box’ từ các IP nổi tiếng, doanh thu năm 2024 của hãng đã vượt 13 tỷ RMB (~1,8 tỷ USD). 100% nguồn thu của POP MART đến từ sản phẩm có IP, giúp họ trở thành hiện tượng toàn cầu.

Theo Licensing International 2024, sản phẩm có bản quyền chiếm 34% doanh thu ngành đồ chơi. Trong ngành hàng tiêu dùng, sản phẩm có IP cũng có giá bán trung bình cao hơn 22%. Đây là lý do ngày càng nhiều thương hiệu chọn licensing làm chiến lược cạnh tranh dài hạn.

Mô hình ‘Win-Win-Win’ của cấp phép bản quyền được xem là chiến lược ưu việt nhờ tạo ra giá trị cộng hưởng. Chủ sở hữu IP tăng doanh thu và thương hiệu lan tỏa; doanh nghiệp được cấp phép có sản phẩm độc đáo và dễ tiếp cận thị trường; còn người tiêu dùng được trải nghiệm sản phẩm gắn với IP yêu thích.

Với chủ sở hữu IP, licensing là chiến lược ‘hai trong một’: vừa tạo doanh thu từ phí bản quyền, vừa lan tỏa hình ảnh thương hiệu. Tuy nhiên, việc lựa chọn đối tác kỹ lưỡng và kiểm soát chất lượng là yếu tố sống còn.

Câu chuyện của Wolfoo tại Việt Nam là minh chứng rõ nét cho chiến lược cấp phép bài bản. Việc hợp tác với các đối tác uy tín giúp Wolfoo kiểm soát được chất lượng, bảo vệ thương hiệu, và mở rộng độ phủ khắp các ngành hàng.

Về phía doanh nghiệp được cấp phép, licensing mang lại lợi thế lớn trong kinh doanh, nhờ khai thác trực tiếp uy tín, nhận diện thương hiệu cùng cộng đồng người hâm mộ trung thành của IP. Tuy nhiên, doanh nghiệp phải trả phí bảo đảm tối thiểu, phí bản quyền theo sản phẩm, và chấp nhận kiểm duyệt thiết kế và cam kết chất lượng.

Bộ sưu tập ‘social stationary’ của TALK! hợp tác cùng IP Thỏ Bảy Màu đã đạt hơn 2.000 đơn hàng chỉ sau 12 tiếng mở bán. Bài học rõ ràng là thay vì mất nhiều năm xây dựng thương hiệu từ con số 0, doanh nghiệp có thể tận dụng niềm tin sẵn có từ cộng đồng người hâm mộ của IP để tạo sức bật nhanh chóng.

Hai kinh nghiệm này cho thấy, khi được thực hiện một cách đúng đắn, việc mua bản quyền cấp phép là cách để tạo ra một lợi thế cạnh tranh bền vững và khó sao chép.

Ở trung tâm mô hình licensing, người tiêu dùng hưởng lợi nhiều nhất khi việc mua sắm trở thành trải nghiệm cảm xúc. Họ được sở hữu món đồ mang hình ảnh thế giới yêu thích, thể hiện cá tính và niềm tự hào.

Thay đổi câu hỏi để thay đổi cuộc chơi là bước chuyển quan trọng. Thay vì hỏi ‘Làm thế nào để sản phẩm rẻ hơn?’, hãy bắt đầu với câu hỏi ‘Làm thế nào để tạo ra nhiều giá trị hơn cho khách hàng?’. Đây cũng là cách biến sức sáng tạo và di sản văn hóa Việt thành tài sản kinh tế đáng tự hào.