Nông nghiệp tiếp tục đóng vai trò quan trọng như một “trụ đỡ” cho nền kinh tế Việt Nam. Theo số liệu mới nhất, tổng kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thủy sản trong năm 2024 đã đạt mức kỷ lục 62,5 tỷ USD, tăng 18,7% so với năm 2023. Trung Quốc hiện là thị trường tiêu thụ hàng nông sản và thủy sản lớn nhất của Việt Nam. Tuy nhiên, thách thức nằm ở việc tổ chức sản xuất, chế biến và xuất khẩu bền vững trong thời gian dài.

Gần đây, việc Trung Quốc áp dụng các quy định khắt khe về nhập khẩu sầu riêng đã dẫn đến việc từ chối nhập khẩu nhiều lô hàng sầu riêng của Việt Nam, gây ra sự sụt giảm sâu trong giá sầu riêng. Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã triển khai các biện pháp ứng phó nhằm giải quyết vấn đề này. Cụ thể, vào cuối tháng 5/2025, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Đỗ Đức Duy đã có buổi làm việc trực tiếp với Hải quan Trung Quốc. Hai bên đã thống nhất về việc củng cố ngành hàng và thúc đẩy sản xuất, xuất khẩu sầu riêng một cách bền vững. Phía Trung Quốc đã phê duyệt bổ sung gần 1.000 mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói.

Về lâu dài, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang đẩy mạnh nghiên cứu và chuyển giao ứng dụng công nghệ mới, chuyển đổi số trong sản xuất, chế biến, tiêu thụ, quản lý chất lượng và truy xuất nguồn gốc sầu riêng. Bộ cũng đang tiến hành rà soát các phòng thí nghiệm ở các vùng miền và vùng trọng điểm sản xuất nông nghiệp để kiểm tra chất lượng hàng nông sản.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến cũng cho biết, Bộ đang rà soát toàn bộ quy trình canh tác theo chuỗi của nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp. Bộ sẽ giám sát chặt chẽ từ khâu chọn giống, trồng trọt, thu hoạch, thu mua, đóng gói, chế biến… và kiểm tra gắt gao các loại chất cấm trong phân bón và thuốc bảo vệ thực vật sản xuất trong nước và nhập khẩu.

Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Công điện số 71/CĐ-TTg về một số nhiệm vụ thúc đẩy sản xuất và xuất khẩu sầu riêng bền vững. Thủ tướng yêu cầu ngành nông nghiệp, chính quyền địa phương, doanh nghiệp và người trồng sầu riêng phải rà soát, sửa đổi, bổ sung và hoàn thiện các quy định về quản lý, sử dụng mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói, bảo đảm công khai, minh bạch, khả thi, thống nhất và phù hợp với thông lệ quốc tế cũng như điều kiện thực tiễn của Việt Nam.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường hiện đang lấy ý kiến góp ý cho dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đất đai 2024. Luật Đất đai 2024 đã được Quốc hội thông qua và có hiệu lực từ ngày 1/8/2024. Tuy nhiên, do xuất hiện các yêu cầu mới, đòi hỏi phải tiếp tục nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung Luật.

Ông Đào Trung Chính, Cục trưởng Cục Quản lý đất đai, cho biết có một số lý do chính dẫn đến việc sửa đổi Luật Đất đai. Thứ nhất, việc thay đổi mô hình chính quyền 2 cấp, phân cấp và phân quyền theo mô hình mới, phân định lại thẩm quyền. Thứ hai, Bộ Chính trị đã ban hành một số nghị quyết quan trọng bao gồm Nghị quyết 57 về thúc đẩy khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo; Nghị quyết 59 về chủ động hội nhập quốc tế sâu rộng; Nghị quyết 68 về phát triển mạnh mẽ khu vực kinh tế tư nhân; Nghị quyết 66 về đổi mới toàn diện công tác xây dựng, thi hành pháp luật.

Bên cạnh đó, Kết luận số 77-KL/TW của Bộ Chính trị về phương án tháo gỡ khó khăn, vướng mắc liên quan đến các dự án, đất đai trong các kết luận thanh tra, kiểm tra, bản án tại một số tỉnh, thành phố cũng đặt ra yêu cầu sửa đổi Luật. Ngoài ra, thực tế cũng xuất hiện các tình huống mới mà Luật Đất đai chưa quy định, ví dụ như Trung tâm tài chính quốc tế ở Đà Nẵng, TPHCM đặt ra vấn đề mới về thu hồi đất.

Ông Đào Trung Chính cũng nhấn mạnh rằng, để tránh xảy ra tình trạng phải sửa đổi Luật chỉ sau một thời gian ngắn, thì Luật chỉ nên quy định chung, hạn chế những vấn đề cụ thể và giao cho Chính phủ và các cơ quan quy định trong các văn bản khác.

Về vấn đề giá đất, ông Chính cho rằng, giá đất tăng lên rất cao trong thời gian qua và Nhà nước cần kiểm soát và quyết định giá đất không chạy theo thị trường. Dự thảo Luật Đất đai sửa đổi có nhiều điểm mới so với luật hiện hành, trong đó có nội dung quan trọng liên quan đến định giá đất.

Dự thảo đề xuất sửa đổi, bỏ nguyên tắc thị trường và thay thế bằng 4 nguyên tắc mới: bảo đảm vai trò đại diện chủ sở hữu và quyền quyết định của Nhà nước về giá đất; kết quả xác định giá đất theo các phương pháp định giá đất là tài liệu để Nhà nước tham khảo khi quyết định giá đất; tuân thủ đúng trình tự, thủ tục định giá đất; bảo đảm phù hợp với yêu cầu quản lý nhà nước và tình hình thực tế của địa phương.

Dự thảo cũng đề xuất bổ sung 2 trường hợp Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế – xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng. Tiến độ sửa đổi Luật Đất đai lần này dự kiến sẽ được trình tại kỳ họp thứ 10 Quốc hội khóa XV sắp tới. Nếu được Quốc hội thông qua, Luật này sẽ có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2026.

Thanh tra Chính phủ sẽ tiến hành thanh tra bốn dự án thủy lợi lớn thuộc quản lý của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, bao gồm Dự án Quản lý nước Bến Tre Jica3, Dự án Hồ chứa nước Krông Pách Thượng tỉnh Đắk Lắk, Hồ chứa nước bản Mồng giai đoạn 1 tỉnh Nghệ An, và Công trình thủy lợi Hồ chứa nước Ia Mơr tỉnh Đắk Lắk. Đây là một trong những đợt thanh tra diện rộng trong nhiều năm, với mục tiêu làm rõ nguyên nhân chậm trễ, sai phạm nếu có, và kiến nghị giải pháp khắc phục, nhằm đưa các dự án nhanh chóng đi vào thực tế, tránh lãng phí tài nguyên và đất đai.

Việc thanh tra bắt đầu trong tháng 7 và kết luận thanh tra sẽ được ban hành trước ngày 25/9. Kết quả tổng hợp sẽ được Thanh tra Chính phủ báo cáo Thủ tướng vào đầu tháng 10. Cả bốn dự án đều là những dự án quy mô lớn, có tổng vốn đầu tư hàng nghìn tỷ đồng nhưng vướng mắc nhiều vấn đề, chậm tiến độ kéo dài.

Dự án Quản lý nước Bến Tre JICA-3 có tổng mức đầu tư 6.200 tỷ đồng từ vốn vay ODA của Chính phủ Nhật Bản, được Bộ Nông nghiệp và Môi trường phê duyệt điều chỉnh vào năm 2017. Dự án do Ban Quản lý Đầu tư và Xây dựng Thủy lợi 9 làm chủ đầu tư, phối hợp cùng Ban Quản lý Dự án Công trình Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Bến Tre thực hiện công tác giải phóng mặt bằng. Dự án tiến hành xây dựng 8 cống lớn, tuy nhiên đến nay, chỉ mới hoàn thành 2 cống, còn lại 6 cống đang chậm triển khai.

Dự án Hồ chứa nước Krông Pách Thượng tại Đắk Lắk có tổng mức đầu tư 5.536 tỷ đồng, trong đó giai đoạn 1 là 4.415 tỷ đồng, giai đoạn 2 là 1.120 tỷ đồng. Dự án do Ban Quản lý đầu tư và xây dựng thủy lợi 9 làm chủ đầu tư, phối hợp với Ban Quản lý Dự án Đầu tư Xây dựng các công trình giao thông và nông nghiệp phát triển nông thôn Đắk Lắk. Giai đoạn 1 đã hoàn thành và được khánh thành vào tháng 4 năm nay, với các hạng mục như cụm công trình đầu mối, hệ thống kênh chính Bắc và Nam, cấp nước tưới cho 14.900 ha đất nông nghiệp và nước sinh hoạt cho gần 73.000 người. Giai đoạn 2 đang triển khai hệ thống kênh cấp dưới theo kế hoạch, dự kiến sẽ hoàn thành trước 31/12/2026 theo quyết định phê duyệt dự án.

Dự án Hồ chứa nước Bản Mồng tại Nghệ An có tổng mức đầu tư ban đầu 4.455 tỷ đồng, sau điều chỉnh vào năm 2023 tăng lên 5.552 tỷ đồng. Dự án được khởi công từ năm 2010, do Ban Quản lý đầu tư và xây dựng thủy lợi 4 làm chủ đầu tư hợp phần cụm công trình đầu mối, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Nghệ An phụ trách hợp phần bồi thường, hỗ trợ, tái định cư. Đây là dự án đa mục tiêu với dung tích hồ 225 triệu m³, cung cấp nước tưới cho gần 19.000 ha đất nông nghiệp, phục vụ sinh hoạt, phát triển thủy điện và điều tiết lũ. Tuy nhiên, đến nay công tác giải phóng mặt bằng vẫn chưa hoàn tất với khoảng 226 ha còn vướng mắc, liên quan tới gần 80 hộ dân.

Dự án Hồ chứa nước Ia Mơr (ở Đắk Lắk và Gia Lai) được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt từ năm 2005 với tổng vốn đầu tư hơn 1.263 tỷ đồng. Đến năm 2015, dự án điều chỉnh xuống hơn 1.160 tỷ đồng, tuy nhiên tình hình cũng không khả quan hơn. Dự án do Ban Quản lý đầu tư và xây dựng thủy lợi 8 làm chủ đầu tư, phần giải phóng mặt bằng giao cho UBND tỉnh Gia Lai và Đắk Lắk thực hiện. Mặc dù hệ thống kênh dẫn nước từ tỉnh Gia Lai về tỉnh Đắk Lắk cơ bản đã hoàn thành, đã đảm bảo cung cấp nước cho 9.200 ha, nhưng trong quá trình địa phương thực hiện đền bù đã phát sinh sai phạm nghiêm trọng.

Nhiều mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam đang gặp khó khăn do thiếu chứng thư an toàn thực phẩm. Hiệp hội Hồ tiêu và cây gia vị Việt Nam vừa gửi kiến nghị đến Bộ Nông nghiệp và Môi trường liên quan đến việc cấp Giấy chứng nhận an toàn thực phẩm cho các sản phẩm có nguồn gốc thực vật xuất khẩu.

Theo quy định mới, từ ngày 1-7, việc cấp giấy chứng nhận này đã được chuyển giao sang các cơ quan cấp tỉnh. Tuy nhiên, quy định mới này chưa kế thừa đầy đủ các hướng dẫn từ Thông tư 44/2018/TT-BNNPTNT, dẫn đến sự lúng túng và chậm trễ trong quá trình cấp giấy chứng nhận. Điều này đã ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ thực hiện các hợp đồng và gây ra thiệt hại về tài chính cho các doanh nghiệp.

Các doanh nghiệp xuất khẩu hồ tiêu, quế, hồi và các mặt hàng gia vị khác đang gặp khó khăn nghiêm trọng trong việc xin cấp Giấy chứng nhận đúng theo yêu cầu của các thị trường nhập khẩu, đặc biệt là Liên minh Châu Âu (EU). Hiệp hội Hồ tiêu và cây gia vị Việt Nam đề xuất Bộ Nông nghiệp và Môi trường xem xét và đưa ra giải pháp kịp thời để hỗ trợ các doanh nghiệp.

Trước đó, các doanh nghiệp xuất khẩu rau quả cũng đã gặp tình huống tương tự và đã được giải quyết tạm thời. Hiệp hội hy vọng rằng Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ có giải pháp phù hợp để giúp các doanh nghiệp xuất khẩu vượt qua khó khăn này.

Thị trường EU là một trong những thị trường quan trọng của nhiều mặt hàng xuất khẩu Việt Nam. Tuy nhiên, để tiếp cận thị trường này, các doanh nghiệp phải đáp ứng các yêu cầu khắt khe về an toàn thực phẩm và chất lượng sản phẩm. Việc cấp Giấy chứng nhận an toàn thực phẩm là một yêu cầu bắt buộc để các sản phẩm có thể được xuất khẩu sang thị trường này.

Hiệp hội Hồ tiêu và cây gia vị Việt Nam đang tích cực phối hợp với các cơ quan chức năng để tìm giải pháp hỗ trợ các doanh nghiệp. Tuy nhiên, để giải quyết triệt để vấn đề, cần có sự can thiệp kịp thời và quyết liệt từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường.

Một giải pháp tạm thời có thể được xem xét là cho phép các doanh nghiệp được cấp giấy chứng nhận theo quy định cũ trong một thời gian nhất định, đồng thời tiến hành rà soát và hoàn thiện quy trình cấp giấy chứng nhận mới. Điều này sẽ giúp các doanh nghiệp có thể tiếp tục thực hiện các hợp đồng xuất khẩu đã ký kết.

Song song với đó, các cơ quan chức năng cũng cần đẩy nhanh quá trình hoàn thiện hệ thống quản lý và cấp giấy chứng nhận an toàn thực phẩm, đảm bảo việc cấp giấy chứng nhận được thực hiện một cách nhanh chóng và minh bạch.

Thời gian tới, Hiệp hội Hồ tiêu và cây gia vị Việt Nam sẽ tiếp tục làm việc với các cơ quan chức năng để tìm kiếm giải pháp hỗ trợ các doanh nghiệp. Chúng tôi hy vọng rằng với sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên, các doanh nghiệp xuất khẩu sẽ sớm vượt qua khó khăn và tiếp tục phát triển bền vững.