Trong bối cảnh thế giới đang trải qua thời đại VUCA, đặc trưng bởi biến động, bất định, phức tạp và mơ hồ, các tổ chức cần có năng lực thích ứng để tồn tại và phát triển. Cuốn sách “Quản trị Biến động và Khủng hoảng” của nhóm tác giả, trong đó có Tiến sĩ Lê Mạnh Hùng – Chủ tịch HĐTV Tập đoàn Công nghiệp – Năng lượng Quốc gia Việt Nam (Petrovietnam), đã đưa ra một hướng tiếp cận hệ thống cả về lý luận và thực tiễn để giúp các nhà quản trị xây dựng năng lực thích ứng và chủ động kiến tạo trong môi trường bất định.
Cuốn sách không chỉ gây chú ý bởi tiêu đề mang hơi hướng thời sự mà còn bởi cách tư duy rất riêng của nhóm tác giả. Những khái niệm trong sách xuất phát từ những trải nghiệm thật, được chiêm nghiệm kỹ lưỡng trong quá trình điều hành thực tế. “Quản trị biến động” được giới thiệu như một phản xạ sống còn trước thực tại đầy bất ổn, chứ không phải là một trường phái lý luận mới trong quản trị hiện đại.
Mối quan hệ giữa biến động – khủng hoảng – rủi ro được phân tích bằng logic biện chứng, chặt chẽ nhưng không giáo điều; gần gũi đến mức người đọc có thể cảm nhận bằng trực giác. Cuốn sách gắn kết lý luận với các năng lực cụ thể trong quản trị tổ chức, từ hoạch định mục tiêu, dự báo rủi ro, điều chỉnh kế hoạch, ứng phó linh hoạt, cho đến cả một bước tiến dài là “kiến tạo động”, một cách dùng từ rất Việt Nam cho năng lực đổi mới có chủ đích trong điều kiện bất định.
Petrovietnam – một tổ chức mang tính chất “đặc biệt kép”: vừa vận hành trong lĩnh vực năng lượng vốn nhiều biến động, vừa là doanh nghiệp nhà nước với những ràng buộc và giới hạn đặc thù – đã trải qua một “khủng hoảng kép” vào năm 2020. Chính trong bối cảnh ấy, khái niệm “quản trị biến động” lần đầu tiên được hình thành và triển khai đồng bộ. Nhờ vậy, Petrovietnam không những đứng vững qua khủng hoảng mà còn đạt nhiều kết quả tích cực về sản lượng, tài chính, đóng góp ngân sách, quản trị nhân sự và năng lực điều hành.
Từ năm 2021 trở đi, “quản trị biến động” tại Petrovietnam không còn giữ vai trò ứng phó tình thế mà được nâng lên thành phương thức vận hành và văn hóa điều hành doanh nghiệp. Mỗi đơn vị, mỗi cán bộ bắt đầu hiểu rõ: kế hoạch là quan trọng, nhưng khả năng điều chỉnh, ứng biến kế hoạch trong điều kiện thay đổi còn quan trọng hơn.
Năm 2024, Petrovietnam lần đầu tiên ghi nhận mức doanh thu vượt mốc 1 triệu tỷ đồng – con số không chỉ phản ánh quy mô, còn là dấu ấn của một quá trình quản trị chủ động, linh hoạt và đủ bản lĩnh trước biến động liên tục của môi trường kinh tế – địa chính trị toàn cầu.
Tư duy kiểm soát cứng nhắc được thay thế bằng kiểm soát linh hoạt. Văn hóa “thực hiện theo chỉ đạo” dần nhường chỗ cho cách tiếp cận chủ động hơn, phản ứng theo “mục tiêu sống”. Đó là một chuyển hóa thực sự. Và cũng là minh chứng cho việc: một lý luận, nếu đủ sức đứng vững trong thực tiễn khắc nghiệt, sẽ tự thân tìm được chỗ đứng trong hệ vận hành tổ chức.
Cuốn sách “Quản trị Biến động và Khủng hoảng” không hô hào lý thuyết, cũng không cố chứng minh cái mới bằng cách phủ nhận cái cũ. Nhóm tác giả chọn một con đường khác, lặng lẽ hơn, nhưng có giá trị bền vững hơn: quan sát thực tiễn, chiết xuất tư duy, cấu trúc thành luận điểm, rồi chỉ ra cách vận hành, từ chiến lược cấp cao đến điều phối hệ thống và phát triển nguồn nhân lực.
Một điểm đáng chú ý là cuốn sách không tách bạch lý luận với thực hành. Các mô hình quản trị mục tiêu như MBO, KPI, BSC, OKRs được phân tích kỹ, không chỉ ở vai trò lịch sử mà còn trong khả năng thích nghi với môi trường biến động. Sự chuyển dịch từ “mục tiêu cứng” sang “mục tiêu sống”, mục tiêu có thể cập nhật, điều chỉnh theo tín hiệu thị trường và dữ liệu thời gian thực, được minh chứng cụ thể qua cách Petrovietnam vận hành hệ thống dashboard số hóa, cảnh báo và kiểm soát hiệu quả tại hiện trường.
Trong mạch suy nghĩ ấy, từng khái niệm như “quản trị chuỗi giá trị”, “quản trị điều kiện biên”, hay “kiến tạo giá trị mới” đều được trình bày mạch lạc, gắn liền với ví dụ cụ thể và dễ liên hệ đến các cấp độ khác nhau trong tổ chức.
Điều đáng trân trọng là cuốn sách không đặt mục tiêu chứng minh điều gì mới lạ. Giọng văn trung dung, tiết chế. Nhóm tác giả không cố khẳng định mình đúng, họ chỉ chọn cách ghi lại những gì đã thực sự được triển khai, đã kiểm nghiệm qua thực tiễn, với mong muốn chia sẻ một cách làm cụ thể, phù hợp với bối cảnh của một tổ chức có quy mô lớn, nhiệm vụ nặng nề và trách nhiệm đặc thù như Petrovietnam.
Vì thế, cuốn sách này không chỉ dành cho những nhà lãnh đạo cấp cao. Cuốn sách hữu ích cả với những người đang đảm trách vai trò điều hành trung gian, những người phải xoay xở giữa kế hoạch cũ và thực tế mới. Với các doanh nghiệp vừa và nhỏ, nơi khả năng dự báo gần như bằng không, cách tiếp cận “quản trị mục tiêu sống” trong sách này có thể mở ra một lối đi khác: không cần nhìn xa hàng trăm cây số, chỉ cần đủ tỉnh táo để thấy 100 mét phía trước, và bước cho đúng.
