Trong bối cảnh thị trường toàn cầu biến động, Việt Nam – một cường quốc xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới, đang phải đối mặt với một nghịch lý đáng lo ngại: xuất khẩu gạo tăng về lượng nhưng lại giảm về giá trị. Theo số liệu từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường, trong 6 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu gạo của Việt Nam đạt 4,9 triệu tấn, tăng 7,6% so với cùng kỳ năm trước, nhưng giá trị xuất khẩu lại giảm 12,2%, chỉ còn 2,54 tỷ USD. Đáng chú ý, giá gạo xuất khẩu bình quân đã giảm mạnh 18,4%, xuống mức 517,5 USD/tấn.
Tình trạng bán nhiều, thu ít trong xuất khẩu gạo không phải là vấn mới, mà là hệ quả kéo dài từ những hạn chế mang tính cấu trúc của ngành. Một trong những nguyên nhân cốt lõi là việc Việt Nam vẫn chủ yếu xuất khẩu gạo thô – loại sản phẩm có giá trị gia tăng thấp, khó cạnh tranh bằng chất lượng hay thương hiệu mà chủ yếu dựa vào giá rẻ. Bên cạnh đó, thương hiệu gạo Việt Nam trên thị trường quốc tế còn khá mờ nhạt, khiến cho việc tiếp cận và mở rộng thị phần gặp nhiều khó khăn.
Trước tình hình này, Việt Nam đang từng bước chuyển mình theo hướng chiến lược hơn, hướng tới phát triển bền vững và gia tăng giá trị cho ngành lúa gạo. Một trong những hướng đi nổi bật là xu hướng sản xuất gạo xanh phát thải thấp – được ví như tấm hộ chiếu xanh đưa nông nghiệp Việt ra thế giới. Đây là dòng sản phẩm tiên phong đáp ứng đúng xu hướng tiêu dùng thân thiện môi trường, đặc biệt tại các phân khúc cao cấp, và hiện Việt Nam là quốc gia duy nhất sở hữu sản phẩm này, tạo ra lợi thế cạnh tranh đáng kể trong việc xây dựng thương hiệu quốc gia.
Ngành lúa gạo Việt Nam đang ở một ngã rẽ quan trọng – nơi viên ngọc thô cần được mài giũa thành sản phẩm có giá trị cao. Hành trình này đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ, quyết liệt giữa Chính phủ, doanh nghiệp và người nông dân, để không chỉ gia tăng sản lượng mà còn nâng tầm giá trị, khẳng định vị thế gạo xanh của Việt Nam trên bản đồ nông nghiệp thế giới. Bằng cách tập trung vào chất lượng, đổi mới và phát triển bền vững, hy vọng rằng Việt Nam sẽ sớm khắc phục được nghịch lý hiện tại và nâng cao giá trị của hạt gạo Việt trên trường quốc tế.
Trong thời gian tới, các doanh nghiệp xuất khẩu gạo cần tích cực đa dạng hóa thị trường, tìm kiếm các cơ hội mới để mở rộng thị phần. Đồng thời, việc áp dụng công nghệ trong sản xuất và chế biến cũng như tăng cường xây dựng thương hiệu sẽ là chìa khóa giúp Việt Nam cải thiện giá trị xuất khẩu gạo. Việc đầu tư vào các hoạt động quảng bá thương hiệu và tiếp thị gạo Việt Nam cũng cần được chú trọng để tăng cường sự hiện diện và uy tín của gạo Việt trên thị trường quốc tế.
