Bộ Xây dựng đang lấy ý kiến rộng rãi về đề xuất thành lập Quỹ nhà ở quốc gia, một tổ chức tài chính ngoài ngân sách, hoạt động như doanh nghiệp nhà nước 100% vốn, với mục tiêu giải quyết bài toán vốn cho phát triển nhà ở xã hội. Quỹ này dự kiến sẽ có nguồn vốn tối thiểu 10.000 tỷ đồng, đóng vai trò là cú hích tài chính mạnh mẽ thúc đẩy phát triển nhà ở xã hội đồng bộ và bền vững tại Việt Nam.
Theo đề xuất, Quỹ nhà ở quốc gia sẽ được chia thành hai cấp: Quỹ nhà ở trung ương do Bộ Xây dựng trực tiếp quản lý, và Quỹ nhà ở địa phương được giao cho các Sở Xây dựng điều hành tại từng tỉnh, thành. Việc thành lập quỹ này giúp tách bạch chức năng quản lý và vận hành nhà ở xã hội ra khỏi ngân sách Nhà nước, đồng thời tạo điều kiện cho các địa phương chủ động hơn trong triển khai các chương trình an sinh. Sự phân cấp này cũng giúp cho việc quản lý và giám sát quỹ được hiệu quả hơn.
Quỹ nhà ở trung ương sẽ được cấp vốn điều lệ ban đầu ít nhất 5.000 tỷ đồng từ ngân sách trung ương và nâng lên tối thiểu 10.000 tỷ đồng trong vòng ba năm kể từ khi thành lập. Ngoài vốn ngân sách, quỹ này còn có thể huy động từ nhiều kênh như: đóng góp tự nguyện từ tổ chức – cá nhân trong và ngoài nước, tiền thu từ bán nhà ở thuộc tài sản công, lợi nhuận từ hoạt động của quỹ, và các nguồn hợp pháp khác. Điều này cho phép quỹ có nhiều nguồn lực để thực hiện mục tiêu.
Quỹ nhà ở quốc gia sẽ hoạt động theo mô hình doanh nghiệp, tức có bộ máy điều hành riêng, linh hoạt trong vận hành, nhưng vẫn chịu giám sát chặt chẽ từ cơ quan chủ quản – Bộ Xây dựng hoặc UBND tỉnh/thành phố. Giám đốc điều hành quỹ trung ương do Bộ Xây dựng bổ nhiệm, đảm bảo tính nhất quán trong chính sách và vận hành hiệu quả. Sự giám sát chặt chẽ này sẽ giúp quỹ hoạt động minh bạch và hiệu quả.
Mục tiêu trọng tâm của Quỹ nhà ở quốc gia là đầu tư vào các dự án nhà ở xã hội độc lập và dự án nhà ở xã hội có hạ tầng đồng bộ, chủ yếu để cho thuê. Việc định hướng quỹ đầu tư vào nhà ở xã hội cho thuê thay vì bán đứt giúp duy trì quỹ nhà lâu dài và ổn định hơn, từ đó hỗ trợ người thu nhập thấp tiếp cận nơi ở phù hợp. Chiến lược này cũng giúp giảm áp lực lên ngân sách Nhà nước.
Các dự án đầu tư từ quỹ sẽ có thời hạn tối đa: không quá 5 năm đối với nhà ở xã hội độc lập, và không quá 7 năm đối với các dự án có đồng bộ hệ thống hạ tầng kỹ thuật và xã hội. Điều này tạo cơ sở pháp lý rõ ràng cho việc phân bổ và giải ngân vốn, đồng thời đẩy nhanh tiến độ triển khai thực tế – yếu tố lâu nay vốn là điểm nghẽn của các chương trình nhà ở xã hội.
Việc thành lập Quỹ nhà ở quốc gia cũng mang ý nghĩa chiến lược trong bối cảnh nhu cầu nhà ở xã hội đang tăng mạnh, nhất là tại các đô thị lớn và khu công nghiệp. Khi chính sách đủ mạnh và tài chính đủ vững, việc triển khai các khu nhà ở cho công nhân, người thu nhập thấp và đối tượng chính sách có thể được thực hiện đồng loạt thay vì nhỏ giọt như trước.
Quỹ nhà ở quốc gia không chỉ là công cụ tài chính mới mà còn là giải pháp tổng thể giúp hiện thực hóa chính sách an cư cho hàng triệu người dân Việt Nam. Khi vận hành hiệu quả, quỹ sẽ tạo ra một nguồn lực độc lập, bền vững, giúp giảm áp lực lên ngân sách Nhà nước và đồng thời khuyến khích sự tham gia tích cực của xã hội.
