Chuyên gia gene trở về xây dựng Trung tâm Công nghệ Sinh học: ‘Lãnh đạo quyết tâm là yếu tố thành công’

Trung tâm Công nghệ Sinh học TPHCM – Một Dự án đầy hứa hẹn bị bỏ dở vì… tuổi hưu

TS Nguyễn Quốc Bình, một chuyên gia hàng đầu về nghiên cứu chuyển nạp gene trên cây trồng tại Đại học Laval, TP Québec (Canada), đã bán hết tài sản và cùng gia đình trở về Việt Nam vào năm 2004 theo lời mời của lãnh đạo TPHCM. Mục tiêu của ông là xây dựng một Trung tâm Công nghệ Sinh học hiện đại, mang tầm quốc tế, không lạc hậu sau 20 năm.

Sau gần 10 năm xây dựng, Trung tâm Công nghệ Sinh học đầu tiên tại TPHCM đã được hình thành với tổng kinh phí đầu tư lên đến 100 triệu USD. Trung tâm này đã nghiên cứu và đăng ký bản quyền hàng loạt công trình phục vụ ngành nông nghiệp, thủy sản và sản xuất thuốc. Tuy nhiên, khi Trung tâm đang trên đà phát triển, TS Nguyễn Quốc Bình đã phải về hưu theo luật vào năm 2014, ở tuổi 60.

Ông Bình cho rằng sự quyết tâm toàn diện của lãnh đạo thành phố là yếu tố then chốt giúp Trung tâm được thành lập. Tuy nhiên, cơ chế và thể chế hiện hành đã không cho phép ông tiếp tục phát triển Trung tâm. Ông kỳ vọng vào sự nghiêm túc thực sự từ những người lãnh đạo thành phố trong việc tái thiết và phát triển Trung tâm.

Theo TS Nguyễn Sĩ Dũng, nguyên Phó chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội, để thu hút nhân tài từ nước ngoài trở về, cần có một thể chế phát triển nhân tài, chứ không chỉ là chính sách thu hút nhân tài. Thể chế này cần đáp ứng được 3 tiêu chí: Trao quyền cho người có năng lực thực sự; Trao cơ chế linh hoạt để họ được thử, được sai và được sửa; Trao niềm tin để họ dám dấn thân và vượt qua sự trì trệ, kìm hãm.

Ông Dũng cho rằng nếu nhân tài vẫn bị trói buộc bởi các quy trình cứng nhắc, nếu quyết định của họ luôn phải ‘xin ý kiến tập thể’ và nếu họ không được bảo vệ khỏi những rủi ro thể chế khi đổi mới thì chẳng có lý do gì để họ ở lại hoặc cống hiến hết mình. Cải cách thể chế nhân tài phải là một phần trong cải cách thể chế quốc gia. Nếu không có tư duy chiến lược và quyết tâm thể chế như vậy thì mọi chương trình dù tốt đến mấy cũng chỉ là ‘vá víu’, không thể tạo nên bước ngoặt thật sự.

Nhìn lại trường hợp của Trung tâm Công nghệ Sinh học TPHCM, có thể thấy rằng sự thiếu linh hoạt trong cơ chế và thể chế đã khiến cho một dự án đầy hứa hẹn bị bỏ dở. Việc TS Nguyễn Quốc Bình phải về hưu theo luật đã làm gián đoạn quá trình phát triển của Trung tâm, gây ra một tổn thất lớn cho ngành công nghệ sinh học của thành phố.

Hy vọng rằng trong tương lai, lãnh đạo TPHCM sẽ có những quyết định sáng suốt để tái thiết và phát triển Trung tâm Công nghệ Sinh học, tạo điều kiện cho các nhân tài như TS Nguyễn Quốc Bình có thể tiếp tục cống hiến cho sự phát triển của thành phố. Đồng thời, việc cải cách thể chế nhân tài sẽ giúp tạo ra một môi trường làm việc linh hoạt và sáng tạo, thu hút được nhiều nhân tài trong và ngoài nước đến với thành phố.

Tìm hiểu thêm về Trung tâm Công nghệ Sinh học TPHCM

Cải cách thể chế nhân tài: Một phần quan trọng của cải cách thể chế quốc gia